Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip ERDOĞAN’nın; Başkanlık seçimleri sırasında “Bürokratik Oligarşinin egemenliğini sürdürdüğünü; Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin getirilerinden birisinin Bürokratik Oligarşinin egemenliğinin son bulması olacağını” açıkladığında işin bu boyutlarda olabileceğini açıkçası tahmin etmemiştik.
Devletin en Başında bulunan yetkili ve etkili bir Ağızdan bunun dile getirilmesi“Bürokratik Oligarşinin” devletin işleyişinde nekadar etkin olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.
Halkın oylarıyla seçilmiş güçlü bir cumhurbaşkanının bile şikayetine konu olan “Bürokratik Oligarşi” nedir?
Bürokratik Oligarşiye açıklama getirmeden önce, kısaca “Oligarşi” üzerinde duralım.
Aristotales oligarşiyi; “iyi insanların halk yararına yönettiği değil, kötü insanların bencil amaçlar için insanlara tahakküm kurduğu bir yönetim sistemi” olarak tanımlamaktadır.
Aynı şekilde, bir devletin işleyişini sağlayan bürokrasi dediğimiz yapı, insanların yararını değil, kendi amaçlarını öncelikli tutmaları oligarşik bir yapıyı ortaya çıkarmıştır. İşte bunun adı “Bürokratik Oligarşi” dir
Oligarşik yapının yaptığı her türlü olumsuz iş “Kurumsal Barışı” bozduğu gibi “Toplumsal Barışa” da zarar vermektedir
Fetö tecrübesiyle gördükki,Devletin içinde her dönem etkin yapılar varlığını farklı şekillerde sürdürmüştür. Ve Hâlâ sürdürüyorlar ki ülkenin cumhurbaşkanı bu duruma dikkat çekmektedir.
Aslına bakarsanız Bu kavram tarihsel süreç içerisinde 661 yılında Emeviler döneminde Politik bir kavram olarak ortaya çıkmıştır
Emevilerin Dört Halife döneminden sonra islam tarihinde hala tartışılan siyasi bir manevrayla devleti ele geçirmeleri; emevileri devlet yönetiminde güçlü bir bürokratik yapı tesis etmeye zorlamış.Bu durum beraberinde oligarşik bir sistem yaratmış buda devlet yönetiminde sistemsel olarak hem teoride hemde pratikte zaman zaman ciddi aksamalara yol açarak toplumda sosyal çatışmaların yaşanmasına neden olmuştur.
bu durum islam literatürüne ve siyaset tarihine Mevali politikası olarak geçmiştir..
Yakın siyaset tarihimizin önemli isimlerinden Rahmetli Süleyman Demirel Zaman zaman bu konuya kendine has üslup ile değinmiştir..bir seçim gezisinde bir grup gazeteciye ” Ne çekiyorsam bu ”tay” lardan çekiyorum,bu ”tay” lar nedir diyeceksiniz?,Üst bürokrasideki bazı beyler,örgütlenmiş ”oda”lar,Aslında Devlet eliyle yetkilendirilmiş ”oligarklar” dır bunlar”diyerek konuya dikkat çekmiştir.
750 yılında emevilerden sonra kurulan ve islam dünyasına yaklaşık 5 asır gibi bir süre hakim olan Abbasi ler dönemi nin en güçlü hükümdarı olan HarunReşid (786-809) zamanında da devlette oligarşik bürokrasi oluşmuş Harun Reşit bunun Farkına Varmış ve buna sebep devlet yönetimindeki birçok yönetici ve bürokratı cezalandırmış veye görevden el çektirmiş dolayısı ile Abbasiler en güçlü ve en parlak dönemlerini yaşamışlardır…
Örneğin Harun Reşit; 789 yılında devlet idaresinde önemli bir noktaya Babası tabiinden olan Ebu hamza bin ayd. ı getirdi..Ebu Hamza Bin Ayd Abbasi lerde belki ogüne kadar yapılmamış olan bir şey yaparak önemli mevkilere yapılacak atamalarda atanan kişilerden günümüz tabiriyle 80 bin altın rüşvet alarak atamalar yapıyordu.
Ebu Hamza bin Ayd tabiri caizse Bağdat ,Samarra, küfe, medine ve birçok yerde bu şekilde yaptığı atamalarla kendisine bağlı atanmış bürokratlardan oluşmuş bir organizasyon kurar.
Ebu Hamza Bin ayd Samarranın doğusunda bulunan Berberilerin Yaşadığı ve ülke için çok önemli bir şehir olan Amida şehrinde müderris olan Ebül yuns el emasi yi Amida bölgesinde yapılacak atamalarda kendisine yardımcı olarak seçmiş Ebul yuns el emasi Yıllarca o bölgede 80 bin altın karşılığında liyakatsiz bir çok bürokrat ve yöneticinin yerleşmesini sağlamış bu durum Abbasilerde Hak ve adaletle yönetilen merkezi otoritenin zayıflamasına neden olmuştur.
Ebul yuns el Emasi Abbasi Halifesi harun Reşit tarafından amidaya atanan Halife temsilcisi El serradi nin yardımcılardan ve köken olarak dedesi habeşistana hicret eden muhacirlerden olan Ebu Rece el Parusi yi altın ve daha fazla imtiyaz vaadiyle yanına almış onun üzerinden bağdat ve semerrada halife nezdinde dolaylı yoldan daha da güçlü olmak istemiştir.
halife temsilcisi el serradi mizaç olarak yumuşak ve politik yetenekten mahrum olduğundan yıllarca Ebu Rece el parusi nin ihanetini fark edememiştir..
Tabi altınların cezb ediciliği ve verilen yetki ve mühürlerin gücü karşısında gün geçtikçe daha bir doyumsuz ulan Ebu Hamza Bin Ayd ve oluşturduğu oligarşik sistem hergün daha bir büyümüş ve büyüdğkçe içerisine farklı liyakatsiz ve zayıf idareci ve yöneticileri alarak abbasi merkez yönetiminde devasa bir oluşum oluşturmuşlardır..
Devrin önemli idareci devlet adamlarından birçoğunu bu şekilde bazen 80 bin bazende 150 bin altın karşılığında atayarak Devasa bir zenginlik elde eden Bu Abbasi bürokratları nın yapıp ettikleri Enson Halife Harun Reşid e kadar ulaşmış Halife; Bu Adı Geçen Bürokratları Azl edip Ülkede oligarşik bürokrasinin sonunu getirmiştir.
azl edilenler arasında Eba muhirri bin Akku,El baturi, yine Tabiinden ebul naif bin azad, bin hüsam el ati, muhacirden ebu ramazan bin harisi, haricilerden ebu ali el konani.muhammad bin vasi gibi isimler de tarihe geçmiş ve halife tarafından şiddetle cezalandırılmışlardır..
Bu Anlattıklarımız tarihten bir anektod da olsa İlber Ortaylı hocamızın deyimiyle tarih tekerrürden ibarettir den olsa gerek bu ve benzeri oluşumlar her zaman yaşadığımız ülke içinde söz konusudur ne yazıkki..
Bazan ifade edemediğimiz; fakat anlayanın Nasıl olsa bir şekilde anladığı duygularımıza tercüme olması babından Divan Edebiyatı şairleri Fuzuli Divanından Bir Beyit ile devam edelim…
Her kim var ise zatında şeraret küfri ıstılahat-ı ulum ile müselman olmaz
Ger kara taşı kızıl kan ile rengin itsen Tab-a tağyir virup lal’i bedahşan olmaz
Eylesen tutiye ta-lim-i eda-yi kelimat Nutki insan olur amma özi insan olmaz
uzun boylu Her şeca-at idebilmez da-vi her ağaç kim boy atar serv-ihiraman olmaz
Sağlıcakla kalın
Hasan Hüseyin CEMİLOĞLU
Anasayfa