4857 Sayılı İş Kanununa tabi olarak çalışan işçiler, kanundaki şartların da gerçekleşmesi halinde, bazı alacak ve tazminatlara hak kazanırlar. Bu alacakların bazıları iş sözleşmesinin feshine bağlı iken, bazıları ise feshe bağlı olmayıp hak kazanıldığı zaman talep edilebilen alacaklardır.

İş Sözleşmesinin Feshine Bağlı Olan Alacaklar Şunlardır.

1-Kıdem Tazminatı

2-İhbar Tazminatı

3-Yıllık İzin Ücreti

4-Kötü Niyet Tazminatı vs.

İş Sözleşmesinin Feshine Bağlı Olmayan Alacaklar Şunlardır.

1-Fazla Mesai Ücreti

2-Hafta Tatili Ücreti

3-Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücreti

4-Ücret Alacağı vs.

A-KIDEM TAZMİNATI NEDİR ? KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANMANIN ŞARTLARI NELERDİR ?

Kıdem Tazminatı; 4857 Sayılı İş Kanununa tabi olarak çalışan bir işçinin, iş sözleşmesinin sona ermesi halinde, bir yıllık çalışmasının karşılığı olarak, almış olduğu 30 günlük (brüt ücret üzerinden hesaplanan) ücreti tutarındaki tazminattır. Bir yılı aşan çalışmalar için de aynı oranda hesaplama yapılacaktır.

Kıdem Tazminatına Hak Kazanmanın Başlıca Şartları Şunlardır.

1-4857 Sayılı İş Kanununa tabi çalışan işçi olmak

2-En az bir yıl çalışıyor olmak

3-Kanunda sayılan sebeplerden birinin gerçekleşmesi halinde

a)İşçinin haklı sebeple iş sözleşmesini sona erdirmesi

b)İşçinin Muvazzaf askerlik nedeniyle işten ayrılması

c)Kadın işçinin evlenmesi ve bir yıl içinde sözleşmeyi sona erdirmesi halinde

d)İşçinin ölümü halinde

e) Emeklilik veya Malullük nedeniyle

f) Sigortalılık süresi 15 yıl ve 3600 prim gün sayısını doldurulmuş olması halinde

g)İşveren tarafından yapılan haksız fesihte

koşullarından birinin gerçekleşmesi halinde işçi kıdem tazminatına hak kazanacaktır.

Kıdem Tazminatına Hak Kazanılmayacak Nedenler Şunlardır.

1-İşçinin Kendi isteği ile işten ayrılması (İstifa)

2-İşverenin haklı bir nedenle işçiyi işten çıkarması (İş Kanunu m.25)

7036 sayılı kanun uyarınca, iş sözleşmesi 25.10.2017 tarihinden önce sona eren işçilerin kıdem tazminatı için zamanaşımı süresi 10 yıl iken, 25.10.2017 tarihinden sonra iş sözleşmesi sona eren işçilerin kıdem tazminatları için zamanaşımı süresi 5 yıl olacaktır.

B-İHBAR TAZMİNATI NEDİR VE İHBAR SÜRELERİ NELERDİR ?

İhbar Tazminatı; Belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışan bir işçinin, işverence haklı bir neden olmadan iş sözleşmesinin sona erdirilmesi halinde işçinin hak kazandığı veya haklı bir neden olmadan ve bildirim öneline uyulmadan işçi tarafından yapılan derhal fesihte işverenin hak kazanacağı bir tazminat türüdür. İşçi, haklı nedenle bile olsa, derhal iş sözleşmesini sona erdirmesi halinde, ihbar tazminatına hak kazanamayacaktır. Belirli süreli iş sözleşmelerinde, sözleşmenin sona ereceği tarih belli olduğu için ihbar tazminatından söz edilemeyecektir.

4857 sayılı İş Kanunu uyarınca bildirim süreleri şunlardır.

1-            İşi 0-6 ay arasında olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra,

2-            İşi 6 ay - 1,5 yıl arasında olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra,

3-            İşi 1,5 yıl – 3 yıl arasında olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra,

4-            İşi 3 yıl ve daha fazla olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra, sona erer.

Kanunda belirtilen bu bildirim sürelerine uymayan taraf, haklı bir neden olmadan iş sözleşmesini sona erdirirse, karşı tarafa bildirim süreleri tutarında tazminat ödemekle mükellef olur.

7036 sayılı kanun uyarınca, iş sözleşmesi 25.10.2017 tarihinden önce sona eren işçilerin ihbar tazminatı için zamanaşımı süresi 10 yıl iken, 25.10.2017 tarihinden sonra iş sözleşmesi sona eren işçilerin ihbar tazminatları için zamanaşımı süresi 5 yıl olacaktır.

C-YILLIK İZİN ÜCRETİ NEDİR VE İZİN SÜRESİ NE KADARDIR?

Yıllık izin ücreti; işçinin bir yıllık çalışmasının karşılığında, hak kazanmış olduğu bir ücrettir. İşi bir yıldan az sürmüş işçi, yıllık izne hak kazanamayacaktır. Ayrıca, yıllık izin ücretine hak kazanmak için iş sözleşmesinin haklı nedenle veya haksız nedenle veya kim tarafından sona erdirildiğinin bir önemi bulunmamaktadır.

1-            İşi bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) süren işçiye on dört günden,

2-            İşi beş yıldan fazla on beş yıldan az süren işçiye yirmi günden,

3-            İşi on beş yıl (dahil) ve daha fazla süren işçiye yirmi altı günden

az olmamak üzere işçiye yıllık izin hakkı tanınır. Bu izin sürelerinden faydalanmayan işçi dava açması halinde belirtilen süreler tutarında ücrete hak kazanacaktır. Yıllık izin ücreti alacağına ilişkin zamanaşımı süresi sözleşmenin sona erdiği tarihten itibaren 5 yıldır.

D-FAZLA MESAİ ÜCRETİ ALACAĞI NEDİR?

4857 Sayılı İş Kanunu 41.maddesine göre, işçinin haftalık çalışma süresi en fazla 45 saat olacaktır. 45 saatten fazla yapılan çalışmalar ise fazla mesai olacaktır. Ayrıca iş kanunu uyarınca günlük çalışma süresi en fazla 11 saat, yıllık en fazla 270 saat olacaktır. Bu saatler dışında fazla çalışan işçiler, fazla mesai ücretine hak kazanacaklardır. İşçiye fazla mesai yaptırılabilmesi için işçinin yazılı onayının alınması zorunludur. Fazla mesai hesabında, işçinin saatlik ücreti %50 zamlı olarak ödenir.

Fazla mesai ücretinin talep edilebilmesi için iş sözleşmesinin sona ermesine gerek yoktur. İşçi fazla mesai ücretine hak kazandığı takdirde sözleşme devam ederken bile ücretini isteyebilecektir. Fazla mesai için zamanaşımı süresi 5 yıldır. Bu süre işçinin hak ediş tarihinden itibaren işlemeye başlar.

E-ULUSAL BAYRAM VE GENEL TATİL GÜNLERİ NELERDİR?

Kural olarak resmi ve dini bayramlarda çalışma yapılmamaktadır. Ancak işçi bu günlerde çalışma yapmış ise çalışmış olduğu gün karşılığında ayrıca ücrete (çift yevmiye) hak kazanacaktır.

Ulusal Bayram ve Genel Tatil günleri şunlardır; 1 Ocak Yılbaşı, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, 1 Mayıs İşçi Bayramı, 19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı, 15 Temmuz Demokrasi ve Birlik Günü, 30 Ağustos Zafer Bayramı, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı, Ramazan ve Kurban Bayramları.

UBGT ücretinin talep edilebilmesi için iş sözleşmesinin sona ermesine gerek yoktur. İşçi UBGT ücretine hak kazandığı takdirde sözleşme devam ederken bile ücretini isteyebilecektir. UBGT için zamanaşımı süresi 5 yıldır. Bu süre işçinin hak ediş tarihinden itibaren işlemeye başlar.

F-HAFTA TATİLİ NEDİR?

Hafta Tatili; İşçinin bir haftalık süre içinde en az 24 saat dinlenmekle geçirdiği süredir. İşçi kural olarak bir haftalık çalışma süresi içinde en az 24 saat dinlenmek zorundadır. Bir haftalık çalışma süresi içinde dinlenmeyen veya haftalık dinlenme süresi içinde bir saat bile olsa çalışan işçi hafta tatiline hak kazanacaktır.

Hafta tatili ücreti de diğer ücret alacakları gibi hak edildiği tarihten itibaren 5 yıllık zamanaşımına tabidir. Hafta tatili ücreti içinde sözleşmenin sona ermesine gerek yoktur. Yine iş sözleşmesinin ne şekilde ve kim tarafından sona erdirildiğinin bir önemi bulunmamaktadır.

NOT: Yukarıda açıklanan tüm alacaklar için dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurulması zorunludur. Zira bu alacaklar için arabuluculuk bir dava şartıdır. Arabuluculuğa başvurulmadan dava açılması halinde dava usulden reddedilecektir. Saygılarımla…