Kaçak elektrik kullanımı ve tarımsal sulama, genelde ülkemizin özelde ise bölgemizin yıllardır çözüm bekleyen sorunlarından. Geçtiğimiz günlerde CNN Türk tarafından yayınlanan “Kaçak” belgeseli, bu sorunları gözler önüne sererek büyük bir ekonomik ve sosyal problemle karşı karşıya olduğumuzu gösteriyor. Belgesel, konuyu çok boyutlu ele alarak sadece kaçak elektrik kullanımını değil, aynı zamanda bölgede yaşanan su kıtlığı, tarımsal zorluklar ve bu sorunların çevreye verdiği zararları da derinlemesine inceliyor.

Belgeselin en çarpıcı noktalarından biri, çiftçilerin kaçak elektrik kullanımını adeta haklı bir ihtiyaç olarak görmeleri. Çünkü bölgede ciddi bir su sorunu yaşanıyor. Tarımsal sulama için gerekli olan elektriğin yüksek maliyeti, birçok çiftçiyi yasa dışı yollara başvurmaya itiyor. Ancak bu durum, sadece bölgedeki elektrik altyapısına zarar vermekle kalmıyor, aynı zamanda su kaynaklarını da hızla tüketiyor.

Yeraltı sularının aşırı tüketimi, su kaynaklarının azalmasına ve bu durum da çiftçileri suya ulaşmak için daha derin kuyular açmasına neden oluyor. Böylelikle daha fazla elektrik enerjisi kullanılıyor. Planlanandan fazla tüketim elektrik altyapısına zarar verirken gözümüz gibi bakmamız gereken yer altı su kaynaklarımız da günden güne tükeniyor. Belgeselde yer verilen bilgiye göre Atatürk Barajı’nın iki yılda ürettiği enerji, bölgedeki tarımsal sulama faaliyetleri esnasında harcanıyor.

Halk ile yetkililer arasında gerginlik

Belgeselin dikkat çektiği bir diğer önemli nokta ise kaçak elektrik kullanımını durdurmaya çalışan yetkililer ile bölge halkı arasındaki çatışmalar. Elektrik dağıtım ekipleri, kaçak trafoları tespit etmek ve kaldırmak için bölgeye gittiklerinde, sık sık saldırılara uğruyor. Bu saldırılar sadece fiziksel şiddetle sınırlı değil; psikolojik baskı, tehditler ve sürekli bir korku atmosferi de yaşanan şiddet olayları arasında. Elektrik çalışanları, taşlanmak, darp edilmek ve araçlarının ateşe verilmesi gibi olaylarla karşı karşıya kalabiliyor. Üstelik bu saldırılar elektrik çalışanlarının; akrabaları, köylüleri yahut hemşerileri tarafından gerçekleştiriliyor.

Bu gerginlik, bölgedeki ekonomik sıkıntıların ve su sorununun derinleşmesiyle daha da artmış durumda. Bölge halkı, kaçak elektriği bir hak olarak görüp bunu kaybetmemek için mücadele ederken yetkililer de kaçak elektrik kullanımını durdurmak ve enerji sistemini yeniden düzenlemek için baskı yapıyor.

Asıl sorun, suya ulaşım

Elektrik sorununun altında yatan en büyük problem aslında su kıtlığı. Belgesel, tarımsal üretim için elektrik kullanmanın aslında suya ulaşmanın bir aracı olduğunu gözler önüne seriyor. Yani elektrik kullanımı üzerinden dönen bu çatışmanın temelinde tarımsal sulama yatıyor. Çiftçiler, kuyulardan su çekebilmek için yoğun elektrik kullanıyorlar. Ancak yeraltı su kaynakları hızla tükeniyor ve bu, bölgede tarımsal üretimi sürdürülemez hale getiriyor.

Belgeselde sıkça vurgulanan bir diğer konu ise aşırı sulamanın çevresel sonuçları. Toprak, gereğinden fazla suya maruz kaldığında verimini kaybediyor, tuzlanıyor ve çoraklaşıyor. Bu durum, kısa vadede daha fazla ürün almayı hedefleyen çiftçilerin uzun vadede topraklarını kaybetmesine yol açıyor. Belgeselin yönetmeni Vakkas Aksu’nun açıklamalarına göre kaçak elektrik ile yapılan vahşi sulama yöntemleri sebebiyle her yıl Kıbrıs büyüklüğünde verimli toprak erozyonla ülkemiz sınırları dışına çıkarak kaybediliyor.

GAP Projesi sorunlara kalıcı bir çözüm mü?

Belgeselde, konunun çözüm yollarından biri olarak Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) gösteriliyor. GAP, bölgedeki su kaynaklarının daha etkin kullanılmasını sağlayacak ve tarımsal sulama sorununu çözebilecek büyük bir proje olarak hatırlatılıyor. Eğer GAP tamamlanırsa, çiftçilerin suya daha kolay erişebilmesi ve böylece kaçak elektrik kullanımının azaltılması mümkün olabilecek. Su kaynaklarının etkin yönetimi, elektrik kullanımını da doğrudan etkileyeceğinden, bölgedeki ekonomik ve sosyal sorunların çözümüne katkıda bulunabilir. Ancak GAP’ın tamamlanması, yıllardır gündemde olan bir hedef olmasına rağmen, hâlâ tam anlamıyla gerçekleştirilebilmiş değil. Ancak bu süreçte, bölgedeki çiftçilerin bilinçlendirilmesi, tarımsal üretimde damlama, yağmurlama ve pivot gibi verimli sulama yöntemlerin benimsenmesi ve az su isteyen ürün seçimi büyük önem taşıyor.

Özetle, CNN Türk’ün “Kaçak” belgeseli, orunun kaçak elektrikten çok daha büyük olduğunu suyumuzun, toprağımızın kısaca geleceğimizin tehlikede olduğunun altını çiziyor.

Celal Yılmaz