Tarih bilimini incelediğimizde Her topluluk veya milletin kronolojik olarak kendine has bir tarihinin olduğunu görüyoruz. Bu tarihi yok saymak veya görmezden gelmek bize bir şey kazandırmaktan çok tarih bilimi adına daha fazla şey kaybettirir aslında.

Kürtler de dünya tarihinin belirli dönemlerinde belirli bölgelerde yaşamış, hakim olmuş ve medeniyetler kurmuşlardır. Tarihin bu sayfalarını ve bu dönemleri yok saymamız tarih bilimi açısından asla mümkün değildir.

Kronolojik olarak, tarih sayfalarında kayıt edilmiş Kürtlerin Kurduğu Devletlerin birkaçını şöyle sıralayabiliriz.

Hasnaviler (Hasanveyh Devleti) (959-1121)

Hasnaeviler, 959-1121 yılları arasında Şehrizor, Dinaver, Hamedan,  Nihavend ve Ahvaz bölgelerinde 162 yıl hüküm sürmüş Kürt Devleti. Hasneviler ya da Hasanveyhiler  Barzikaniler tarafından kurulmuştur. Devletin kurucusu Barzikani'lerin lideri Hasanveyh bin Hüseyin'dir. Devletin baskenti, Bisulun Dağı´nin güneyine düsen Sermac  sehri idi. Hasanveyh´in 979 yilinda ölmesi üzerine, yerine oglu Bedir gecti. Devletin sınırlari Bedir döneminde Ahvaz, Huristan, Berucerd ve Esadabad´in katilmasi ile genisledi. Bedir´e Abbasi halifesi tarafindan "Nasruddin" unvani verildi. Bedir 1015 yilinda öldürülünce yerine oglu Hilal gecti. Son hükümdar olan Tahir´in ölümü üzerine Hasnaviler  gücünü yitirerek son buldu.

Şeddadiler (951-1174)

Şeddadiler  951 Yılında Muhammed bin Şeddad tarafından Divin'de kurulmuştur. Kurucusunun isminden dolayı Şeddadiler veya Şadiler olarak anılmıştır.

Muhammed bin Şeddad Kürt aşiretlerinden Selahaddin-i Eyyubi’nin de mensup olduğu Revadiye aşiretinden olan Şeddâd, zamanına göre oldukça ileri düzeyde bir devlet teşkilatı tesis etti.

Şeddadiler, Nahçîwan, Gence, Berba,Dubeyl, Beylekan, Demirkapı, Karabağ, Ani ve Duvin bölgelerinde 215-220 yıl hüküm sürmüştür. Şeddadiler ordusu 1020den itibaren Pakraduni Hanedanlığına ve Hazarlara karşı başarılı seferler düzenlemiş, ayrıca Gürcü, Ermeni, Bizans ve Ruslara karşı da mücadele etmiştir. 1047 ile 1057 yılları arasında Bizans ordusuna karşı savaşmıştır. Bundan sonraki senelerde Şeddadiler'in bölgedeki etkisi giderek küçülmüş.1072′de Anî ve Gence olmak üzere ikiye ayrıldı1067'ten itibaren Şeddadiler, Selçukluların işgaline uğramış ve 1174 yılında Selçuklular tarafından yıkılmıştır.

Siyasi başarılarının yanı sıra, Şeddâdiler imar ve kültür alanında da önemli eserler bıraktılar.Müslüman Kürt medeniyetine şahitlik eden bu eserler hala varlıklarını muhafaza ediyorlar.

Özellikle 18 yıl devletin başında kalan Ebu’l-Ensar Şavur, zamanında, birçok önemli tarihi yapıt tarihe mal oldu. Şavur döneminden günümüze kalan en önemli eserler, hala Gürcistan müzelerinde sergilenen Gence kapılarıdır. Ayrıca Aras nehri üzerinde bulanan Xudafer köprüsü yine Şeddadilerin hükümdarı Fazl zamanında inşa edilmiştir.

Revvadiler(955-1071)

Revvadiler,Güney Azerbaycan'da hüküm sürmüş Kürt devletidir.İlk başkentleri Erdebil iken daha sonraları ise Tebriz'e taşınmıştır.

Ebülhica bin er-Revvad 955 tarihinde Erdebil merkezli Revvadiler devletini kurmuştur.

1054 yılında Sultan Tuğrul Bey'in öncülüğünde Güney Azerbaycan'a akın eden Büyük Selçuklu Devleti ordusu,Tebriz'e kadar ilerlemiştir.Selçuklular karşısında zayıf düşen Revvadi  hükümdarı  Ebu Mensur Vehsudan, Tuğrul Bey'in hâkimiyetini kabul etmiş ve adına hutbe okunmasını emredip, sultana değerli hediyeler vermiştir. Revvadi'lerin varlığına Moğollar son vermiştir.

Eyyûbîler

Eyyûbî Devleti veya Eyyûbîler 1171-1250, Hama'nın yerel yönetimi olarak 1348'e kadar, Zengi Devleti'nin komutanı olan Kürd lider Selahaddin Eyyûbî'nin kurduğu Sünni İslamın egemen olduğu Mısır'daki devletin adıdır.En güçlü olduğu dönemde Mısır, Suriye, Irak, Hicaz ve Yemen'i egemenliği altında tutmuştur.

Fransız ve Bizans ordularının müşterek saldırılarına karsı büyük başarılar elde eden Selahaddin Eyyubi, İslam dünyasında kendisini büyük sempati duyulan, tam anlamı ile güçlü bir vezir ve önder durumuna geldi. 1171´de, varlığını 200 yıl sürdürmüş olan Mısır Fatımi halifeliğine son verdi. Hicaz, Yemen, Aden ve Mekke´yi aldı.

Eyyubilerin buralardaki hâkimiyeti 50 yıldan fazla sürdü. Suriye Kralı Nureddin´in 13 Mayıs 1174´te ölmesi üzerine Selahaddin bir ordu ile Suriye´ye dönerek orayı da hâkimiyeti altına aldı. Bağdat´taki Abbasi halifesi, Mayıs 1174´te Selahaddin Eyyubi´nin krallığını kabul ederek fethettiği topraklardaki otoritesini tanıdı. Musul şehrini de alarak Musul Atabeklerine son veren Selahaddin ülkesinin sınırlarını Fırat Nehri´ne kadar genişletti. Yukarı Mezopotamya´daki küçük beylikleri de hâkimiyeti altına alan Eyyubi İmparatorluğu´nun sınırları doğuda Dicle Nehri´ne, kuzeyde Ermenistan hudutlarına, güneyde Yemen´e, batıda ise Tunus´a dayanıyordu.

Salahaddin Eyyubi 1187´de Kudüs şehrini Hristiyanların elinden aldı,  bu olay İslam dünyasında ona büyük bir saygınlık kazandırdı.  Dinde yaptığı reformlardan dolayı, adı Yusuf iken, dini ıslah eden anlamında "Selahhadin " olarak değiştirildi. Eyyubiler döneminde pek çok Kürt yazar, şair, bilim adamı ve aydın yetişti. Izzeddin Ali, Mecdeddin Ebu Saadet, Ibnul Esir el Cezeri (Nasrullah ) bunlardan birkaçıdır. (DEVAM EDECEK)