Hanlar içinde askerî özellik taşıdığı hissedilen Alayhan, ilginç aslan figürüyle farklı konumdadır. Hanın Karahanlılar’daki Tirmiz Sarayı’nda görünen çift gövdeli tek başlı aslan figürünü taşıması, hanı özellikli kılmaktadır. Hanın II. Kılıçaslan ile ilişkisi kurulmaktadır.

                Aksaray, bir tutam Aksaray…

Hasan Dağı’nın Erciyes’i ağabey bilmişliğini, Kayseri Araştırmalarımızdan biliyoruz. Erciyes’le kardeş Hasan Dağı, ulaşım olarak kolaylık sağlıyor, Ağabeyi’ne göre.  Helvadere’den görünen ihtişamıyla Hasan Dağı, yeşilliklerle çevrili. Ihlara’yı geçtikten sonra daha netleşen siluet, güzelliklerle örülmüş yeşilliklerle bütünleşiyor, ormanlıklar koynunda.

Peristremma’ya gidişimiz, Güzelyurt’ta çay mollasını gerektirdi. Melendiz’in çevreyi nemlendiren yapısıyla esen rüzgârın ılıklığına eşlik eden esinti, güzergâh boyunca varlığını hissettirdi.  Ihlara’ya Hasan Dağı’na ulaşımı kolaylaştıran yoldan varılır. Vadi’ye ulaşmanın kestirme yolunu haritadan bulunca, zamanı değerlendirmek isteğimiz artıyor. Kuşbakışı gözlemlediğimiz Ihlara’ya gitmemek olmaz. Mutlaka görmeliyiz. Küçük beldenin insanı kendisine cezbeden vadisi, adeta avucumuzun içindeymiş gibi. Ürgüp’te, Göreme’de gördüklerimizi yeniden yaşamış gibiyiz. Kayaların şekillenmişliğinde insanoğlunun azminin şahikaya çıktığı tabloda birçok yerleşim yeri, el emeği-alın teriyle ve savunma psikolojisiyle şekillenince Ihlara, daha anlam kazanıyor, nazarımızda.  Hasan Dağı’nın kızgın zamanında dışa vurduğu öfkesi, Ihlara’yı biçimlendirmiş. Lavlar, vadiye akarken, oluşmuş volkanik yapılaşma, bölge halkının yerleşimine zemin hazırlamış.

                Aksaray bir tutam Aksaray…

Taşın insan gücüne boyun eğdiği dönemlerin belirgin halini, Şanlıurfa’da, Mardin’de, Diyarbakır’da ve diğer birçok şehirde gördük. Kapadokya’da ve özellikle Ihlara’da kayaların oyularak yapı şekline dönüşmesi, yapıların bir arada olmasıyla önemli. Burada taş şekillenmiyor, ana yapısında barınağa dönüştürülüyor.

Melendiz, Selime’den Yaprakhisar’a, Belisırma’ya yönelerek vadi boyunca Tuz Gölü’ne ulaşmaya çalışır. Irmağın çizdiği kanyondaki ilerleyişi, asırlardandır devam eden uğraştır, Tuz Gölü’yle buluşması için. Adeta, kendi etrafında dönercesine akıyor, Vadiye Potamus-Kapadukus-Kappadokya ırmağı Melendiz. Kanyonda akışının etrafına verdiği canlılık, ressamın tuvaline farklı dirilik verir, sanki. Yamacın dikliğiyle derinden akan Melendiz, etrafında yapılaşmanın sebebidir. Kimi ibadethaneler, barınaklar, suyun olduğu yerde hayatın işaretçisi. Yüzlerce basamaktan oluşan iniş, Melendiz’e ve Ihlara’ya ulaştırır, sizi. Siz, yüz elli deyin, biz yüz altmış metre diyelim, bu iniş için.

                Vadi’de göz alabildiğince kilometrelerce uzayan kayalık oluşumlar içinde oyma kiliseler, içine kapanıklığın ifadesi konumunda, korunaklı yapıda, kendi dünyalarını oluşturmuş, ibadethanelerinin duvarlarına fresklerle işaretlerle duygularını, düşüncelerini nakşetmiştir. Romanın zulmünden kaçan İsevîler, Ihlara’da dış dünyayla irtibatını kesmiştir, büyük ölçüde. Ihlara, bunun tescilidir, belgesi konumundadır, çevredeki diğer görüntüleriyle.

Yılanlı, Sümbüllü, Ağaçaltı, Kokar, Kırkdamaltı, Pürenliseki, Bahattin Samanlığı, Eğritaş’ta İncil’den yansımalar taşır, Freskler. Hazreti İsa Peygamberin Doğumu, Hazreti Meryem, Son Veda Yemeği, sıklıkla dile getirilen hususlardır, fresklerde.

Kiliseler, Selime’de, Yaprakhisar’da dünden bu güne ulaşmıştır, aynı şekilde. Koyunağul  Davullu-Güvercinlik, Çohum, Yazılı, Panaga, Alaygediği Doğanyuvası, Kale Kilisesi yanında Selime Katedrali, Selime  Hatun Türbesi dikkat çeken yapılardır.

Selime Katedrali, bir yılın gününe eş basamaklarıyla çıkabildiğiniz zaman içindeki fresklerle sizi, miladın başlangıcına, Hazreti İsa Peygamberin doğuşundan ilk yüzyıla kadar götürür.

Tarihin ötesinden bu güne yolculukta geçen iki günlük dolaşmışlığımız, bize anlatılanın, okutulanın ve gördüğümüzle baktığımızın aynası oldu.

Tekrar görebilir miyiz? Kısmet ve nasib!..

Aksaray’da kaldığımız zaman içinde Kızıl Minare, Ihlara Vadisi, Tebessümü akıldan çıkmayan anamızın sevecen bakışı, unutulur gibi değil.

Aksaray bir tutam Aksaray…