Cemşâb mı Camsap mı?

Hikâye kahramanının ismi, Cem-i Şâb/Cemşâb iken bizdeki anlatımda “Camsap” şekline dönüşmüştür. Cem, İran şiir geleneğinde önemlidir. Kadeh, “Cam-ı Cem” olarak isimlendirilir, mey şarap, su âbdır, şeb, gecedir. Bazen anlatımlarda Tahmasp adı geçer, Farsça’dan mülhem.

Şah-ı Maran Kadın mı?

Şah-ı Maran, kadın olarak tasvir edilirken, geleneğimizde kadının bedeninin üçe bölünmesi düşünülemez. Anadolu’da kadın biçiminde düşünülen Şah-ı Maran, doğrusu erkek şeklinde düşünülmüştür. Pers geleneğinde kadına “Şah” denilmez. Maalesef, bu güne kadar “kadın” olarak düşünülen Yılanların Şahı/ Şahmaran için bu tespit, oldukça bilinmemektedir.

Aydınlık ve Kötülük Tanrısı olarak Ahura Mazda ile Ehrimen, Zerdüşt İnancı’nda egemen iki tanrıdır. Ehrimen karanlıkta, yer altında yaşar. Ahura Mazda yeryüzünde, aydınlıkta yaşar.

Ahura Mazda ve Ehrimen arasında mücadele daima sürmektedir. Bu yüzden Zerdüştî olan, öldüğü zaman cesedi toprağa gömülmez, yüksek kayalıklarda, dağlık bölümlerde yapılan kulelerde kartal, şahin, akbaba olmak üzere kanatlılara sunulur. Kalan kemikler, sonradan toplanır, saklanır. İnsan kanının ve bedeninin toprağı kirletmesine izin verilmez. Belki yer altında olan Ehrimen taraftarı olanlara, yeryüzünde olanların ölümsüz olduğunu ima etmektir, bu görüş.

Hamam Ateşi Mecusi Ateşi midir?

Mecusîlikte ateş, kirden arınmanın işaretidir. Bu sebeple karanlığa karşı aydınlığı ifade eden ateş, her ateşgedede daima yanmaktadır. Bu ateşe kutsallık, ateşin yakıcılığının işaretidir. Ateşi suyla söndürmenin Mecusî anlayışından gelmesi söz konusu olabilir mi?

Yer altından çıkarılan ve hamamda üçe bölünen Şah-ı Maran, Ehrimen’i mi temsil ediyor. Kazanlara bırakılan Şah-ı Maran’ın üçe bölünen vücudu için hamamın seçilmesi, Ahura Mazda inancını gösterir. Hamamın cehennemliğinde/ateşinde kaynatılan Şah-ı Maran, ancak bu şekilde kötülükten arındırılıyor. Burada Pers inancı farklı biçime dönüştürülmüştür.    

Yılanın Sağlık Amblemi/ Sembolü Olarak Seçilmesi 

WHO/ Dünya Sağlık Kuruluşu ambleminde yer alan yılan motifi, eczacılıkta, sağlıkta hemen hemen tüm dünyada kullanılmaktadır. Yılan zehrinin sağlıkta kullanımı bu gün de devam etmektedir.  

Anadolu Mimarîsinde yapılan hastahanelere “Bimarstan”, “ Maristan” ve “Daru’ş-Şifa” adı verilir. Bî-mar, “şifasız/umarsız” anlamı yüklenen kelimedir. Mar, “Yılan” olarak geçer. Tehlikenin savıldığı yer manasında “Bî-mar” kullanılır.

Bu hastahanelerde yılan motifi oldukça kullanılmıştır. Gevher Nesibe Daru’ş-Şifası’nın ana kapısı yılan motifi ile süslenmiştir. Osmanlı Dönemi Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane, yılan motifini taşır. İstanbul Tıp Fakültesi ve birçok fakülte, amblemini yılan ile ifade etmiştir.   Bu motif, kimi veterinerlik kurumlarında da kullanılmıştır.

Kimi tarikatlarda yılan, mürid gibi uysal, Şeyhin elinde kamçı gibidir. Birçok baston, yılan başlıdır, dayanılan yılan başlı baston güç verir.

Kapadokya-Ihlara Vadisi’ndeki bir kilise yılanlar tarafından işgale uğrar. Yılanlı Kilise olarak adlandırılan mekân’a suçlular bırakıldığında suçluların suçu hangi şekilde işlemişlerse o biçimde yılanlarca ısırıldığı inancı yaygınlık kazanmıştır.

Diğer Efsanelerde Yılan Motifi

İlluyanka Hitit Efsanesi’nde yılanvarî canlıdır. Baş düşmanı Fırtına Tanrısı ile savaşır.  Medusa, başı Perseus’ça kesilen yılanların saçında yaşadığı bir kadındır. Yunan Efsanesinde yer alır.  Medusa yılanlarla müzeyyen başı ile kadın iken, Sümer’de Ningiszida’nın omuzlarına düşen saçları boynuza sahip engerek yılanlarla tasvir edilir. Lokma-ı Hekim’in âb-ı hayatı araması, Gılgameş’in de merakıdır, Sümer Destanında.