Bu haftaki yazımda insanların en büyük düşmanı olan nefis, halleri ve buna karşı yapılması gerekenleri kısaca anlatmaya çalışacağım.

Her insanın nefsi, nefsinin isimleri ve  halleri vardır. Bunlardan bazılarını sıralayacak olursak şöyledir.

Nefs-i Emmâre: Nefsi emarede olan bir insanın, bütün amacı nefsinin kötü arzu ve isteklerini en kolay şekilde yerine getirmektir. Allah’ın emir ve yasaklarından uzak olan bu insan, Zulmet batağına batmış, haram, günah ve gayrimeşru bir şekilde nefsini tatmin etme yolunu tutmuştur.

Nefs-i Levvame: Allah’ın emirlerine kısmen uyan; men ettiklerinden ise bazen kaçınan kaçınamadığında pişman olan; kendini zaman zaman kınayan ve levm eden nefstir.

Bu insan Allah’ın emir ve yasaklarına uyma gayreti içerisindedir. Nefsi onu devamlı gafil avlar ve günah işlemesine neden olur. Ancak yaptığından pişmanlık duyar ve tevbe yolunu tutar. Allah, KIYÂME/2. Ayette şöyle buyurur: Yemin ederim o sürekli kendini kınayan nefse. (Nefs-i Levvame’ye)

Nefs-i Mülhime: Allah’ın emirlerine mümkün mertebe uyan, men ettiklerinden azami derece sakınan, kötü arzularını bırakmış fakat onları halen unutamamış, kötü fiileri icra etme arzusu tamamen çıkmamış olan bu insan bulunduğu manevi makamdan dolayı bazı ilhamlara nail olur.

Nefs-i Mutmainne: Allah’ın emir ve yasaklarına tam manasıyla uyan, yaptığı ibadetlerden haz ve lezzet alan, kötü arzu ve isteklerini külliyen unutmuş, kötü fiili işleme arzusu içinden çıkmış, ızdırabı dinmiş ve mânevi terakkilere vücudunu vakfetmiş, imanın hakikatina ermiş, bütünüyle Allah’a bağlı ve bir an bile Allah’tan gafil değildir. Kainatın işleyişini mana gözü ile görür ve tefekkür eder. Konuştuğu her şey kalbinden dile gelir ve hikmetten konuşur. Bilmediği konularda bile bilgi sahibidir. Sürekli inzivaya çekilip ibadet etme isteğindedir. İnsanların kurtuluşu için büyük fedakarlık yapan bu büyük insana Yüce Allah, şöyle buyurur: Ey Rabbına itaat edip huzura eren nefis, sen o’ndan hoşnut, o da senden hoşnut olarak Rabbına dön. FECR/27

Peygamber Efendimiz (SAV) bir hadisi şerifinde şöyle buyurur: İnsan oğlunun altından akan bir nehri olsa, ikincisini ister.

Nefis, hiçbir zaman doymak bilmeyen, bir arzusuna ulaşınca başka bir şey isteyen, yaradılış itibariyle bulunduğu duruma razı olmayan, sürekli kadere itiraz eden bir yaratık dır. Nefis başı boş bırakılırsa insanın helak olmasına sebep olur. İnsan devamlı olarak nefsini hesaba çekmeli ve onu başı boş bırakmamalıdır.

Bediüzzaman said nursi şöyle buyurur: helal dairesi geniştir, keyfe kâfi gelir. Harama girmeye hiç lüzum yoktur.

Öncelikle nefsi haram olan şeylerden uzak tutmalı ve bu gibi isteklerden tamamen umudunu kırmak gerekir. Bu iş sabır ve sürekli nefsin isteklerine muhalefet ederek olur. Onun kötü arzuları karşısında devamlı olarak bu işlerden uzak durmak ve sürekli bu niyet üzere olmak gerekir. Nefis senin hangi niyet üzere olduğunu bilir. Bunların yanında farz olan ibadetleri zamanında eda etmek ve sabırla nefsin kötü arzulara olan beklentisini tamamen kırmak gerekir.

Peygamber Efendimiz (SAV) bir hadisi şerifinde şöyle buyurur: ‘‘İnsanoğlu karnından daha kötü bir kap doldurmamıştır. Aslında insanoğluna, onun sırtını dik tutan birkaç lokma yeterlidir. Mutlaka daha fazlasına ihtiyaç olursa, hiç olmazsa; midenin üçte birini yemeye, üçte birini içmeye, üçte birinde nefes almaya ayırsın.’’

İnsanların bir çoğu yatsı ve sabah namazını kılamazlar. Bunun en önemli nedeni nefsin aşırı yemesidir.

Nefis her zaman her şeyin aşırsını ister. Bir arzusuna kavuşunca hemen başka bir istekte bulunur. Bu yüzden her şeyde ölçülü olmak gerekir. Nefsin diğer arzularını harekete geçiren en önemli şey aşırı yemektir. Mesela yemek yerken tıka basa yemeden doyma hissi gelince, göz yemekteyken kalkmak gerekir. Çünkü aşırı yersen nefis hemen başka bir istekte bulunur. Ağırlaşırsın ibadetlerini yapamazsın, Sabah namazına kalkman zorlaşır. Ancak doyma hissi geldiğinde kalkarsan nefis orada arzusuna tam manasıyla kavuşamaz ve halen gözü yemekte olduğundan yeni bir talepte bulunmaz. Sende yeteri kadar yediğin için onu rahatça kontrol edebilirsin.

Eşler kendi aralarında birleşme yaşayacakları zaman belli gün aralıklarla aşırı birleşme yerine, her gün çok az birleşme yaşamaları daha efdal dır.

Çünkü nefis orada arzusuna ulaşırsa yorgunluk ve uyuklama baş gösterir. Ve yine ibadetlerini yapman zorlaşır. Böyle olunca gereğinden fazla uyursun, aşırı uyku insanı gaflete sürekler. Aşırı uyursan hantallaşırsın, sürekli olarak uyku ihtiyacı hissedersin. İşlerini zamanında ve sağlıklı yapamazsın. Sağlıklı düşünemez ve verimli olamazsın. Her zaman uykuyu değil, biraz da uyanıklığı aramak lazım. Ayık olmak varken gaflet yolunu seçmek, noksanı ve azı, çoğa, iyiye tercih sayılır.

Sen Allah’ın emirlerine uyarak nefsini başı boş bırakmaz ve onun aşırı isteklerine muhalefet edersen; Allah için nefsine hasım olmuş olursun. Allah’ın sevgisini kazanırsın, o seni sevince bütün insanlar seni sever. Çünkü kalpler Allah’ın iki rahmet parmağı arasındadır. Yaratılanlar yaratanına bağlıdır. Sağlığın ve sıhhatin yerinde olur. İbadetlerini kolayca ve zevkle yaparsın, farzların yanında nafile ibadetleri  yapma isteği de başlar. Halk arasında itibarın artar, sağlıklı düşünür her konuda daha verimli olursun. Duaların icabet bulur ve Herkesin göremeyeceği güzel rüyalar görürsün.  Üretken olur ve vereceğin kararlar ya tam isabet eder, yada isabete yakın olur. Sabırlı olmaya tahammülün artar ve her konuda soğuk kanlı olursun. Kalbindeki zulmet gider yerine nur gelir.  Bu dünyan selametle geçer ve ahirette de hesabın kolay olur.

Bunları yapmak zor değildir. Her insan kendi selameti için nefsini kontrol etmeli ve başı boş bırakmamalıdır. Bundan sonrası nefsin tezkiyesine girer. Onun  için bir Mürşid-i kamile (Rehber) ihtiyaç vardır. Selametle…