Êzidî Anlayışında Yılan Motifi, Hz.Adem’e secde etmeyen Melek-i Tavus’un makamından düşmesiyle öcünü almasını canlandırır. Ateş-Nur-Aydınlık, balçıktan daha üstündür. Şeytan’ın itirazı, melek olmasına rağmen Yaratıcı’nın yarattığı insanadır. Bu, bulunduğu konumda haddini aşan durumdur. Êzidî inanışında yılan, belki bu tarihten gelen durumun unutulmamasını ifade içindir. Laleş’te ana kapının sağında bir yılanın motifi, buna bağlanabilir.    

            Vezirlerin Saltanat Hırsı Folklorda Farklı Eserlerde Var mıdır?

            Keloğlan Masalları’nın birinde Vezir’in Padişahın kızını ilaçla uyutarak, sonradan sağlığına kavuşturma hilesini seçip damat olma ile Padişah’ın yerine geçme arzusu, Keloğlan tarafından engellenir. Ferhat/Husrev ile Şirin’de Vezir’in Şirin ile evlenme isteğiyle Ferhat/ Husrev’e Şirin’in öldüğünü ileterek suyu bulan Ferhat/Husrev’in Şirinsiz dünyayı haram bilerek kendi canına kıyması. Mem û Zinn’de iki sevenin kavuşmasını engellemek için Beko’nun Mîrliğin devamlılığını bahane ederek, Mîr’e yanlış bilgi vermesi, Mîr’in oğlu olmadığı için saltanatı ele geçirme isteği.

            Şah-ı Maran’da Devlet Yönetimi’nde Semboller

            Kimi anlatımda padişah hastayken kimi anlatımda kızı hastadır.    Padişah hasta iken Şah-ı Maran ikiye bölünür. Kız hasta konumunda iken Şah-ı Maran’ın üçe bölünmesi söz konusudur.

            Padişah, ülkenin varlığını ifade eder. Padişahın erkek çocuğunun olmayışı, kızıyla evlenecek olan erkeğin/ damadın padişahlığı söz konusudur. Bu sebeple Vezir, bilerek oğlu olmayan Padişah’ı hasta etmiştir.

            İlk anlatımda Padişah’ın kendisini iyileştirecek Şah-ı Maran’ın gövdesinin kaynatılarak suyunu içme anlayışına karşı çıkması söz konusudur. Burada yılanın zehirli oluşu ve kendisini ortadan kaldırma hilesini düşünmesi yatabilir.

            Kızının hasta oluşu ve iyileşmeme hali, Padişahın tek çocuğu için her şeyi yapabileceğini gösterir. Bu motif göz önünde bulundurularak, “Kişinin evladının iyileşmesi için yapamayacağı hiçbir şey yoktur.” Sonucunu belki Padişah ve halkı arasındaki ilişkiye bizi götürmek içindir.

            Padişah, ülkeyi yönetmede son söz sahibi iken, halkın mutluluğunu sağlayacak vezirin çalışmaları önemlidir. Vezirin padişahı ortadan kaldırma isteği ve yönetimde tek söz sahibi olma arzusu, ancak padişahın ölmesi ile mümkündür.

            Sağlıklı olmama hali düşünülürse hasta olan Padişah da olsa kızı da olsa, bu sağlıksız biçimde milleti ifade eder. İyi bir şekilde yönetilmeyen millet, hasta olursa devlet işleri istenildiği gibi yönetilmez. Padişah, ülkenin sahibi ise halk onun çocuğudur, padişahın kızıyla kast edilen bu olabilir. Kızın hasta oluşu ve iyileşmeme durumu, milletin hoşnutsuzluğudur. Kız, aynı zaman, doğurganlığın sembolüdür, bereketin timsalidir. Vezir’in halkı mutsuzluğa sevk etmesi, Padişahın istenmemesine zemin hazırlar.

            Şah-ı Maran Ölüme Neden Razı Oldu?

Efsanevî kişilik olan Şah-ı Maran’ın ölüme razı oluşu, hastanın iyileşmesi içindir. Bu hastanın sağlığına kavuşması, hastanın birey değil halk olduğuna işarettir. Kimi anlatımlarda Padişahın kızına âşık oluşuna bağlanan suçu, cezalandırıldığına ve yarı yılan şekline dönüştürüldüğüne yorumlanır.     Kişinin aşkı uğruna ölümü göze alabileceğine yorumlanan bu hâl, âşık olanın maşuk için ölümü göze alabildiğinin ifadesidir. Ölüme giden birisinin tuzağa düşürülürken bile geride şerefli bir isim bırakması, vücudunun hangi kısmının şifa hangi kısmının zehir olduğunu söylemesi ile kendisini gösterir. Parçalara bölünürken konuşması, vezire kuyruk suyunun içirilmesi gerektiğini ifade etmesi, devlet yönetiminin sağlıksız ellere bırakılmamasına yorumlanabilir.

            Lokman-ı Hekim ve Şah-ı Maran

Anlatılanlardan yola çıkıldığında Vezir’in kuyruk suyunu içmesiyle birlikte ölümü hastanın iyileşmesini sağlarken Camsap’ın Şah-ı Maran’ın acısıyla kendisine teklif edilen Vezirliği reddettiğini gösterir. Camsap, bilgelik sırrına ermiş, Şah-ı Maran’ın başının suyunu içerek bilge olmuştur.

Camsap’ın köylü bir gençken birden bire bilge şahsiyete bürünmesi, doğruluktan şaşmayan insanın sonuçta kötüler alt edebileceğini gösterir. Keloğlan’ın masalında Padişah Kızı’nı hileli biçimde uyutması ve sonrasında Keloğlanın uyku ilacı şişesini bulması bu anlatımla benzerlik taşır.

Camsap’ın saltanatı terk etmesi, akla İbrahim Edhem’i çağrıştırır. Padişah iken dervişlikte karar kılan Edhem, tasavvufta yetkin hale gelmiştir. Bu saltanatı terk etme, Zembilfroş Hikâyesi’nde de görülür. Padişah iken ölümün mukadder olduğunu anlayan Genç Padişah, karısıyla zenginliği bırakır, saltanatı arkadaşına bırakır. Köy köy dolaşarak zembil/ sepet örücülüğü yaparak geçimini sağlar.