Kırk metreye varan yükseklikten aşağı inen suyun insan ruhunu dinlendiren çağıltısı, ritmik inişi, insanı dinlendiren bir musıkî tınısı… Suyla tedavinin olduğunu muhakkak bilirsiniz. Tortum Şelalesi, bu tarz bir vasfa sahip benim bakışımda.  

Yedi Göller görülmeli, Tortum’a gelindiği zaman, şelale görüldüğü vakit.

Sayamadığımız şekilde göl zenginliği vardır, burada. Mutlaka bir ağacın gölgesinde yorgunluk çayınızı yudumlamalısınız, Erzurumlunun içişi gibi, kıtlamayla.  

Kıtlama için anlatılanları duymama rağmen işin İngiliz ve İran arasında krize varan boyutunu anlatmamıza gerek yok. Erzurumlu çayını kıtlama ile yudumlar. O, böyle görmüş ve bunu böyle sürdürmektedir. 

Öşvank Kilisesi, görülmeye değer yapılardandır, dünden bu güne kalan. Vadi derinliğinde kalan yapının duvarlarında birçok kabartma-rolyef yer alır. Geçmişe tanıklığın birer mührü gibi, gelene kendisini hayran bırakır, mimarisiyle. 

Güneybatı’ya yönelince Uzundere geride kalır. İsmini mescid ifadesinden alan dağların yukarısında Hahulî Kilisesi yer alır. Adı “Bağbaşı” bilinen köye uğrayıp Hahulî’yi görmekte fayda vardır. 

Erzurum… Bir Tutam Erzurum… 

Bir kaleler şehridir, Erzurum gezip dolaşan için. Birçok ilçede, köyde kaleler görmemek imkânsızıdır. Kimi harabe, kalıntı, kimi kısmen görülür biçimdedir, kimi restorasyondan geçmiş. 

Eski yerleşim alanlarından biri de Tortum ile aynı ismi taşıyan Tortumkale gibi. Bu köydeki kale, sadece Tortum ile isim benzerliği taşır. 

Tespihin madeni, Oltu’ya gitmemek olmaz. Oltu’ya gitmek için Tortum’dan kuzeybatıya yönelmek lazım.

 Rotamız kuzeybatı olunca Güzelyayla Geçidi’ni aşmak lazım.

Güzelyayla Geçidi sonrası Oltu Kalesi’ni görürsünüz, uzaktan uzağa. Önce Büyükorcuk sonra Kaleardı Köyü’nü geçerek.  

Oltu Kalesi’nin ayakta duran yapısı kalan bölümleriyle seçilir, size fikir vermek için belirtmemiz lazım. Kalelerden gizli geçitten suya ulaşma hikâyeleri her yerde anlatıldığı gibi Oltu’da farksız.

Kalede bu gizli geçit merdiveni, basamaklarıyla görülebilir. Burada Çıldır Kadısı Zinnun’un Türbesi yer alır.

Zinnunî Mısrî Kabri daha uzaktadır. Burada yatan Mısrî için anlatılanları dinlemeniz söz konusudur. Oltu’da hamamı, Arslan Paşa Külliyesi’nden kalan camii, Ruslardan kalan kilise görülmeli.

Gittiğiniz zaman Ağustos ise Kırdağ Festivali’ni kaçırmamalısınız. Festivalin yapıldığı köy yaklaşık yarım saatlik mesafede yer alır.  

Bunca anlatım içinde Oltu Taşı Tespihi’ne geri dönmenin tam demidir, aslında.

Sarıçam ya da ardıç ağacının ana kaynağı olduğu Oltu Taşı, reçinenin siyahlaşmış olanıdır.

Oltu’da sadece teşbihe dönüşmez, bu taş. Hokkadan kaleme, ağızlıktan maskota, sahandan tepsiye kadar birçok hediyelik eşyaya dönüştürülür, almak isteyenin siparişi üzerine.

Güzelsu, Hankaskışla, Günlüce, Taşlıköy, Alatarla, Dutlu, Sülünkaya olmak üzere rakımı yüksek dağlarda açılan ocaklardan tabaka halinde çıkarılan taş, en az 2000 ailenin geçim kaynağıdır, çıkaranı, işleyeni ve satıcısı olarak.

Şehrin alamet-i farikası Oltu Taşı yanında yeşim, kehribar olmak üzere diğer taşlara da rastlanır, kimi zaman. Şehrin turistik eşyasına vurulan mühür olan Oltu Taşı, sık sık tekrarladığımız gibi dededen babaya babadan oğula miras gelmiştir, Erzurum’da. 

Kaleler Şehrinde bir de Kız-Oğlan Kalesi vardır, karşı karşıya duran. Anlatımlara bakıldığında karşılıklı iki kale, savunma amaçlıdır da birbirine kavuşamayan kıza-oğlana yorumlanır, kimilerince.

Ne derecede doğrudur, bunu bilemeyiz.

Kişi bilmediğini sormalı, öğrendiğini doğru yazmalıdır, aslında.  

 Erzurum… Bir Tutam Erzurum… 

Penek’e giderken karşılaştığınız kilisedir. Oğuz-nâme’de adı “Ban Hisarı” olarak geçen Penek’in. “Gaziler” diye bilinen Bardız, Horasan tarafında yer alır.