12 Eylül 1980 darbesi, Türkiye’nin siyasal tarihinde derin bir kırılma noktasıydı. Darbe sadece demokrasiyi askıya almadı; aynı zamanda gündelik hayatı da zincire vurdu. Kürtler açısından bu dönem, kültürel kimliğin bastırıldığı, dilin yasaklandığı, hafızalara kazınan ağır yıllar olarak hatırlandı.
Darbenin katı anlayışı tek bir sloganla özetleniyordu: “Tek millet, tek dil, tek bayrak.” Bu söylem, farklılıkların görmezden gelindiği, toplumun tek kalıba sığdırılmaya çalışıldığı yılların ruhunu yansıtıyordu. Yasaklar sadece siyaseti değil, en insani bağları da hedef aldı. Bir annenin oğluna kendi dilinde “nasılsın” diyememesi, dönemin en sessiz ama en derin yaralarından biriydi.
O yılların en çok hatırlanan mekânı Diyarbakır Cezaevi oldu. Orası, bir kuşağın belleğinde acı bir simgeye dönüştü. Baskılar, yasaklar, zor koşullar… Cezaevinde yaşananlar, sadece mahkûmların değil, dışarıda kalan ailelerin de hayatını değiştirdi. Bir baba oğlunu ziyaretinde Türkçe konuşmaya zorlandığında, çaresizlikle “Oğlum, ben sana Türkçe söyleyemem, gözlerime bak anlarsın” demişti. Bu cümle, 1980’lerin bütün sessiz çığlığını taşıyordu.
Darbenin ardından kurulan hükümetler ekonomide açılımlara girişti. Televizyonlar renkleniyor, ithal mallar vitrinleri süslüyordu. Ancak siyasal cesaret, toplumsal haklara dokunmaya yetmedi. Yasaklar kaldırılmadı, köylerde baskılar devam etti. Bir köy okulunda öğretmenin “Hepiniz Türkçe konuşacaksınız” uyarısına küçük bir çocuğun verdiği “Ben Türkçe bilmem, ama annem bana hep ‘oğlum’ der” cevabı, yasakların insani boyutunu gözler önüne seriyordu.
Reformların yapılmadığı bu yıllarda gençlerin önünde ya göç, ya da başka yollar kalıyordu. Bu tercih, Türkiye’nin ilerleyen yıllarda ağır bedeller ödemesine neden oldu. Enerjisini kalkınmaya, eğitime, sağlığa harcaması gereken ülke, şiddeti bastırmaya yöneldi. Ve işte bu yüzden 1980’ler, yalnızca Kürtler için değil, bütün Türkiye için kayıp yıllar olarak hafızalara kazındı.