Asbest tehlikesi, 6 Şubat 2023’te meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından yapılan enkaz kaldırma ve kontrollü yıkım çalışmalarıyla birlikte yeniden gündeme geldi.

Halk sağlığını ve çevreyi tehdit eden asbestin yayılmasını DEVA Partisi İstanbul Milletvekili Evrim Rızvanoğlu Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin gündemine taşıdı. Rızvanoğlu, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Mehmet Özhaseki’ye asbest tehlikesine ilişkin çalışmalarını sordu.

Kanser tehlikesi

Rızvanoğlu, soru önergesinde “Dünya Sağlık Örgütü tarafından ‘kesin kanserojen’ sınıflandırmasına dahil edilen asbeste kısa dönemli bir maruziyet bile büyük bir sağlık riski oluşturmaktadır. Asbestli atıkların toprak ve suya karışması insan ve çevre sağlığı için tehlikelidir. Yaşanan deprem felaketi sonrasında yıkılan ve yıkılmak zorunda olan binalardaki asbest oranı bölgede yaşayan ve çalışan vatandaşlarımıza kısa ve uzun vadeli sağlık sorunları doğurma ihtimali bulunmaktadır” ifadelerine yer verdi.

Bakana sorular: Asbestli atık miktarı ne kadar?

Rızvanoğlu, Özhaseki’den şu soruların yanıtını istedi:

1. Bakanlığınızın incelemelerine göre 6 Şubat 2023 tarihli depremler sonucunda ortaya çıkan asbestli atık miktarı ne kadardır?

2. 18/03/2004 tarihli ve 25406 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği'nin, İkinci Bölümü’nün, 7. Maddesinin, “h” bendine göre afetlerde kurulması gereken “Kriz Masaları” kuruldu mu? Deprem Bölgesini kapsayan 11 ilimiz için “İl Afet Atık Yönetim Planları”nda öngörülen afet atığı kaldırma ve dökme yerleri, geçici depolama, tehlikeli atık bertarafı mahallerine dair öngörüler ile mevcut pratikler uyumlu mudur? Yıkıntı atıkları kaldırılmaya başlanmadan önce atıkların envanteri çıkarıldı mı ve kimyasal miktarları ile ilgili gerekli ölçümler yapıldı mı?

3. Yıkıntı atıkları kaldırılmaya başlanmadan önce, asbest riski detaylı analiz edildi mi? 25/01/2013 tarihli ve 28539 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmeliğine göre diğer yıkıntı atıklarından ayrıştırılması gereken asbest ayrıştırıldı mı?

Nasıl önlemler alındı?

4. Yıkıntı atıkları kaldırılırken gerek depremzede vatandaşlarımız gerekse de yüklenici firma çalışanları gerekse de bölgede asayişi sağlamak için görevlendirilen kolluk kuvvetleri adına, asbestin havaya ve suya karışması riskine dair maruziyeti en aza indirgemek için nasıl önlemler alındı?

5. Enkaz kaldırma ve atık yönetimi süreçlerinde çalışanların asbest liflerinden korunması için FFP3 maske, tulum ve iş eldiveni kullanımı sağlandı mı? Gerekli denetimler yapıldı mı? Taşeron şirketlerin asbest bertarafı konusunda yeterliliği var mıdır?

Asbest bertaraf tesisi kurulacak mı?

6. Asbest içeren yıkıntılar nasıl bir alanda depolanmaktadır? Deprem bölgesindeki enkaz çalışmalarından alınan numunelerde varlığı kanıtlanan asbestin bertarafı için mevcut tesislerin gömü ve bertaraf kapasitesi yeterli midir? Deprem bölgesine asbest bertaraf tesisi kurulacak mıdır?

Atıklar neden rastgele bırakıldı?

7. İçinde asbest bulunma ihtimali olan yıkıntı atıkları neden rastgele bir şekilde doğaya ve depremzede vatandaşlarımızın barınmaya çalıştıkları alanların yakınına bırakılmıştır?

Yeraltı suyu kaynakları

8. Deprem sonrasında, asbest içeren malzemelerin yeraltı sularına sızması veya kirlenmesi gibi acil durum senaryolarına karşı alınan tedbirler nelerdir? Asbestin yeraltı suyu sistemlerine uzun vadeli etkilerini değerlendirmek için araştırma ve izleme çalışmaları yapılmakta mıdır? Yeraltı suyu kaynaklarını korumak ve olası tehlikelere karşı önlem almak için ilgili kurumlarla işbirliği yapılmakta mıdır?

9. Deprem bölgesinde ilerleyen dönemde yıkılması planlanan binalardaki muhtemel asbestin ayrıştırılması, bertarafı ve depolanması için atık yönetim sürecine dair nasıl bir planlama yapılmıştır?

Sağlık takibi yapılıyor mu?

10. Depremden etkilenen bölgelerde asbeste maruz kalmanın uzun vadeli çevresel ve sağlık etkilerini değerlendirmek için sürekli sağlık takibi araştırma yapılmakta mıdır? Süreç ile ilgili bilime ve tekniğe uygun olarak yapılması gerekenler hakkında meslek odaları ve bilim insanları ile sürekli istişare süreci işletilmekte midir?

11. Bölgede yaşayan vatandaşlarımız, enkaz çalışması sürecinde bulunanlar ve yenileme çalışmaları için bölgede bulunan vatandaşlarımız da dahil olmak üzere genel kamuoyunda asbestin tehlikeleri, uygun taşıma teknikleri ve imha prosedürleri gibi önemli bilgiler hakkında farkındalık yaratmak için ne gibi çalışmalar yapılmaktadır?