“Cuma Sohbetleri” köşemizin bu haftaki konuğu, Diyarbakır İl Vaizi Ahmet Zengin. Sohbetimizin bu haftaki konusu, nefis ve dinimizde nefsin yeri. Diyarbakır İl Vaizi Ahmet Zengin ile nefse dair konuştuk. Nefsimizin üzerimizdeki etkisi ve nefsin bizim için hazırlanan bir imtihan olduğu gerçeğini bir kez daha dillendiren Zengin,“ Allah (c.c) Mülk Suresinde insanoğlunu imtihan etmek için yarattığını ve bu imtihan içinde hem hayatı hem ölümü yarattığını bildirmektedir. İmtihan olabilmesi için sadece iyi şeylerin olması yetmiyor aynı zamanda kötü şeylerinde olması gerekiyor.  Nasıl ki öğrenciler sınava girdikleri zaman sınavda doğru ve yanlış cevaplar varsa buda öyledir. Hatta yanlış cevapların içerisinden doğru cevaplar bulunduğu zaman başarılı olunur yoksa sınav kaybedilir. Allah (c.c) bizi imtihan etmek için bize nefis vermiş ve nefisle mücadele edebilmemiz için de akıl vermiş akıl ile yetinmemiş Peygamber göndermiş o Peygambere de kendi emir ve yasaklarını bildirmiş ki insanlar nefisleriyle nasıl mücadele edeceklerini bilsinler. Yoksa insan mücadele etmeyi bilmezse nefsine yeni düşecektir” dedi. -NEFS NEDİR? ZENGİN: Euzübillahimineşşeytanirracim Bismillahirrahmanirrahim. Nefs, sözlükte ruh, can, akıl, insanın şahsı, bir şeyin varlığı, zaafı için arzu ve istek demektir. İnsandaki nefsin mahiyeti hakkında ihtilaf edilmiştir. Nefsin ruhani bir cevher ve gözle görülmeyen latif bir varlık olduğunu, nur ve ziyadan yaratıldığını söyleyenlerin yanında latif bir cisim, kan ve araz olduğunu söyleyenlerde olmuştur. Bilginlerin çoğunluğuna göre ruh ile nefis ayrı şeylerdir. Nefis kavramı Kuran-ı Kerim’de tekil ve çoğul olarak 295 defa geçmektedir. Tasavvufta nefis kavramı kendisinde iradi hareket, duygu ve hayat kuvveti bulunan latif bir cevher şeklinde tanımlanmaktadır. -DİNİMİZ İSLAM NEFSİ NASIL TANIMLIYOR? ZENGİN: Bilindiği gibi Ayeti Kelimede Rabbimiz(c.c) şöyle buyurmaktadır:“ Ve ma uberriu nefsi, innen nefse le emmaretun bis suı illa ma rahime rabbi, inne rabbi gafurun rahim. “ Tabi bu Ayeti Kelimede Hz. Yusuf (a.s) diyor ki “ben kendi nefsimi temize çıkaramam niye çünkü nefis sürekli kötülüğü emreder. Peygamberimiz (s.a.v) nefis ile ilgili şöyle buyurmaktadır:“ senin en büyük düşmanın iki yanın içinde bulunan nefsindir” tabi ki bir insan öncelikle kendi nefsini tanımalıdır. Bununla ilgili İslam Alimleri şöyle demiştir:“Kim kendi nefsini tanırsa, rabbini de tanır.” -NEFİS İNSANDA NİYE VARDIR? ZENGİN: Allah (c.c) Mülk Suresinde insanoğlunu imtihan etmek için yarattığını ve bu imtihan içinde hem hayatı hem ölümü yarattığını bildirmektedir. İmtihan olabilmesi için sadece iyi şeylerin olması yetmiyor aynı zamanda kötü şeylerinde olması gerekiyor.  Nasıl ki öğrenciler sınava girdikleri zaman sınavda doğru ve yanlış cevaplar varsa buda öyledir. Hatta yanlış cevapların içerisinden doğru cevaplar bulunduğu zaman başarılı olunur yoksa sınav kaybedilir. Allah (c.c) bizi imtihan etmek için bize nefis vermiş ve nefisle mücadele edebilmemiz için de akıl vermiş akıl ile yetinmemiş Peygamber göndermiş o Peygambere de kendi emir ve yasaklarını bildirmiş ki insanlar nefisleriyle nasıl mücadele edeceklerini bilsinler. Yoksa insan mücadele etmeyi bilmezse nefsine yeni düşecektir. -NEFSİN İNSANA FAYDA VE ZARARLARI NELERDİR? ZENGİN: Nefis kötülüğün ta kendisidir. Eğer nefis ile mücadele edilirse yani eğer nefis eğitilir, terbiye edilirse nefis belki insana zararlı değil de faydalı olur. Nitekim Ayeti Kelimede Rabbimiz (c.c) şöyle buyurmaktadır:      “Yâ eyyetuhen nefsul mutmainneh İrciî ilâ rabbiki râdıyeten mardıyyeh”,“ Ey huzura kavuşmuş nefis, sen ondan o senden hoşnut olarak Rabbine dön.” Denilir ki Hz. İbrahim o kadar nefsine hakim olmuştu ki onu ateşe atacakları zaman melekler geldiler. Ey İbrahim biz sana yardım etmek için geldik, Hz. İbrahim onlara dedi ki “benim bu halde olduğumu bilen Allah. Madem ki o benim bu halimi biliyor ben ondan başka  hiçbir varlıktan melek dahi olsa yardım istemem” onun için Rabbimiz (c.c) ateşe emrederek      “ ya naru kuni berden ve selamen ala ibrahim “ ,“Ey ateş İbrahim ‘e esenlik ol” yani onu yakma. Hz. İbrahim ateşin içinde olduğu halde yanmadı. -NEFSİN HEVASINA UYMAK NEDİR? ZENGİN: Nefsin hevasına uymak, Nefsin özelliklerinden bir tanesi tul-i emel dediğimiz yani daha fazla yaşamak sanki bu dünyada ebedi kalacakmış gibi düşünmek aynı zamanda farzları terk etmek yada ertelemek, haramlara da girmek. Bu nefsin insana vermiş olduğu bir hiledir. İnsanı kandırmak için uydurduğu bir hiledir. Onun için nefsimizi tanımamız gerekiyor ki nefsin şerrinden kendimizi muhafaza edelim. -NEFSE HÂKİM OLMAK VE TERBİYE ETMEK NE ŞEKİLDE OLABİLİR? ZENGİN: senin nefsin seni dinlemiyor. Ne yapıp etsen de seni dinlemiyorsa ne yapacaksın. Yani nefsi terbiye  etme gibi bir şansımız var mı. İnsan isterse kendi nefsini terbiye ede bilir mi? evet edebilir.  Nehcül Enam denilen kitapta şöyle deniliyor:“ Sürekli kötü şeyleri emreden nefis seni dinlemediği zaman onu ölüm ile korkut. Ölüm ile korkuttuğunda tevbe edecek. Ona söyle ki sanki kıyamet kopmuş Allah’ın huzurundasın sana hesap soruyor ve o şekilde nefsini hesaba çek.” -NEFSİMİZİN BİZE HİLESİ VAR MIDIR? ZENGİN: Tabi ki hilesi var. En basitinden iki örnek vermek gerekirse bir insan namaz kılmadığı zaman sorulduğunda ben daha gencim demesi, oruç tutmayınca ben daha gencim demesi. Bu nefisten geliyor. Nefsi sürekli ona Allah’ın emirleri konusunda sanki elinde bir zaman varmış gibi davranmasını istiyor. Hatta ilahide de diyor ki “Nefsin derki daha zamanın çoktur, nefsinin elinde senedi yoktur” Günahlara gelince insanın nefsi en kısa şekilde günah işliyor. Bugün topluma baktığımızda birçok insanın başının açık olması Kuran’a göre günah olmasına rağmen o kardeşlerimizin nefsi onlara   “ herkes açık sende açık gezsen ne olacak ki” diyor. Onun için nefsin bize karşı hilesi Allah’ın emirlerini yaptırmıyor, erteliyor olması ve günahları bizlere yaptırıyor olmasıdır. Nefsimizi tanıyıp ona karşı çıkmayı bilmeliyiz. -NEFSİ EMMARE NEDİR? ZENGİN: Nefsin 7 tane mertebesi vardır. Kitaplarda bunlar detaylı şekilde anlatılır. Bunlardan biri de nefsi emmaredir. Nefsi emmare sözlükte emredici nefis anlamına geliyor. Dini bir kavra olarak ise kötülüğü ve şerri şiddetle emreden nefis demektir. Kuran’da Hz. Yusuf’un dilinde şöyle buyrulmaktadır:“ ben nefsimi temize çıkaramam, kuşkusuz nefis kötülüğü durmadan emreder” nefsi emmare kötü fiil ve davranışların kaynağıdır. Gerçekte insan nefsi tek bir şeydir. Ancak o bulunduğu duruma göre çeşitli sıfatlarla nitelene bilmektedir. Şehvete tabii olup üzerine gazap hâkim olduğu zaman sahibine kötülük yapmasını emreder. Kötülüğü şiddetle arzulama nefsin tabiatındandır. Ancak Allah’ın emir ve yasaklarına riayet eden insanların üzerinde nefsin yaptırım gücü azalır. Allah bizi imtihan için yeryüzüne gönderdi bu imtihanı kazanmak için nefsimizi tanıyıp, mücadeleyi kazanmamız gerekiyor.