Mağarada 1200 yıllarına ait Melik Adil’e ait kitabe Lice’deki 1200 yılına ait kitabeye karşın ülkemizdeki diğer bölgelerdeki Eshabı Kehf belgeleri daha yenidir. Konuyu teyideden ilginç bir vesika mevcuttur. Ünlü tarihçi Abdulrezzak Semerkandi’nin 530 yıl önce bir eserinde (Matlaun Saadeyn) çok ilginç bir cümle :, “Eserinde diyor ki; (Sultan Üveys, Lice’deki Ashab-ı Kehf’e Bingöl üzerinden sefer düzenledi ve Muş Ovası’na vardı). Yani 1500 yıllarına ait Lice Ashab-ı Kehf ile ilgili bir belgeye de tarih kitaplarında rastlıyoruz.

11.) Bölgede Kehf ashabının ve Köpekleri Kıtmir’in isimlerinin bol olması.

Diyarbakır, Lice, Hani ve Kocaköy gibi yerlerde Kehf ehlinin isimleri çocuklara verilmektedir. Hatta bir çok ailede bir köpek ismi olan Kıtmir ismini bile çocuklarına vermekte bir beis görmediklerine şahit olunmaktadır. Örneğin sadece Lice ilçesi Nüfus kayıtlarında 168 tane Yemlihan (Emlihan diyenlerde vardır) ismi verilirken tam 11 tane de KITMİR ismi yer almaktadır.Eshabı Kehf olayına yerel halkın ne kadar önem verdiğinin en bariz göstergesi sayılabilir.

12.) Lice ilçesinde Eshabı Kehf’le ilgili 1863 yılına ait bir belge.

1861-63 yıllarında İngiltere’nin Diyarbakır konsolosu J.G. Taylor, Diyarbakır Lice ilçesini ziyaret eder ve şunları yazar: Hani’nin güneydoğusunda Lice’yi Diyarbakır ovasından ayıran dağ silsilesinin tepesindeki (İnceburun dağları) Köşk-ü Kak ve Afisos (Efes kelimesinin bozulmuş şekli) Dakynus (Dakyanus) kalıntılarına gelir.

Kalıntılar, eski Fes şehrine yani Procopious’un bahsettiği Phison’a (Roma Bizans dönemi Dakyanus kenti) aittir. Bunların yanında yer alan küçük köyün ismi ise Fes, Afis, Affision’dur (Lice’ye bağlı Ziyaret köyü). Köy halkı arasındaki inanışa göre, bu kalıntılar ile bunların hemen yanında yer alan küçük mağara 7 uyurlar ile onların koruyucusu olan Kelb-i Kehf’e aittir. (Kaynak: Zekai Erdal. Taylor’a göre Lice ve çevresi. Dünden Bugüne Lice Sempozyumu Bildirileri. Mardin Artuklu Üniversitesi-Şarkiyat derneği yay.2012.s.117)

13.) Bölgede Eshab-ı Kehf ile ilgili çok sayıda Efsanenin olması;

Dakyanus, Kakanus adlı birinin oğludur. Acem hükümdarları Kakanus’u, hükümdar gömütlerini korumakla görevlendirir. Kakanus ölünce, yerini oğlu alır. Babasından öğrendiği hükümdar gömütlerinden birini açar ve içindeki değerli eşyayı alır. Acemistan’dan ayrılarak Fis Ovası’nda bir tepeye kent kurar, surlarla çevirir.Adamlarıyla köyleri yağmalamaya başlar. Kısa sürede çevreye egemen olur. Kendisi de halkı da putperesttir. Savaşçı ve zalim bir kişidir. Putlara tapmayanlara zulmeder ve öldürür. Günün birinde, beyzadelerinden Yemliha, Mekselina, Misilina, Mernus, Sazenuş, Debernuş ve Keşeftetayuş adlı yedi kardeşin puta tapmanın yanlış olduğunu, tek olan Tanrı’dan başkasına tapılamayacağını söylediklerini duyar. Hemen, yakalanıp getirilmelerini buyurur. Bunu duyan kardeşler kaçıp, Rakim Dağı’ndaki mağaralardan birine saklanır. Dakyanus’un askerleri bunların saklandıkları yeri öğrenir. Mağarayı kuşatır. Bir bölümü de içeriyi arar. Yedi kardeş ve köpekleri “Kıtmir”, mağaradaki oyuğa saklanmıştır. Kendilerini koruması için Tanrıya yakarırlar. Derken derin bir uykuya dalarlar. Mağarayı arayanlar bunları göremez. O zaman Dakyanus açlıktan ölmeleri için mağaranın ağzına duvar ördürtür. Günün birinde sürü sahiplerinden biri duvarı ve mağarayı görür. Ağıl yapmak için duvarı yıkar. Uyuyanları görmez. Uyuyanlar bir süre sonra uyanır. Acıkmışlardır, en büyük kardeş Yemliha’yı kente ekmek almaya gönderirler. Fırıncı, Yemliha’nın, Dakyanus zamanından kalma parasını almaz.