Tarih bilimini inceledi?imizde Her topluluk veya milletin kronolojik olarak kendine has bir tarihinin oldu?unu görüyoruz. Bu tarihi yok saymak veya görmezden gelmek bize bir ?ey kazand?rmaktan çok tarih bilimi ad?na daha fazla ?ey kaybettirir asl?nda.

Kürtler de dünya tarihinin belirli dönemlerinde belirli bölgelerde ya?am??, hakim olmu? ve medeniyetler kurmu?lard?r. Tarihin bu sayfalar?n? ve bu dönemleri yok saymam?z tarih bilimi aç?s?ndan asla mümkün de?ildir.

Kronolojik olarak, tarih sayfalar?nda kay?t edilmi? Kürtlerin Kurdu?u Devletlerin birkaç?n? ?öyle s?ralayabiliriz.

Hasnaviler (Hasanveyh Devleti) (959-1121)

Hasnaeviler, 959-1121 y?llar? aras?nda ?ehrizor, Dinaver, Hamedan,  Nihavend ve Ahvaz bölgelerinde 162 y?l hüküm sürmü? Kürt Devleti. Hasneviler ya da Hasanveyhiler  Barzikaniler taraf?ndan kurulmu?tur. Devletin kurucusu Barzikani'lerin lideri Hasanveyh bin Hüseyin'dir. Devletin baskenti, Bisulun Da??´nin güneyine düsen Sermac  sehri idi. Hasanveyh´in 979 yilinda ölmesi üzerine, yerine oglu Bedir gecti. Devletin s?n?rlari Bedir döneminde Ahvaz, Huristan, Berucerd ve Esadabad´in katilmasi ile genisledi. Bedir´e Abbasi halifesi tarafindan "Nasruddin" unvani verildi. Bedir 1015 yilinda öldürülünce yerine oglu Hilal gecti. Son hükümdar olan Tahir´in ölümü üzerine Hasnaviler  gücünü yitirerek son buldu.

?eddadiler (951-1174)

?eddadiler  951 Y?l?nda Muhammed bin ?eddad taraf?ndan Divin'de kurulmu?tur. Kurucusunun isminden dolay? ?eddadiler veya ?adiler olarak an?lm??t?r.

Muhammed bin ?eddad Kürt a?iretlerinden Selahaddin-i Eyyubi’nin de mensup oldu?u Revadiye a?iretinden olan ?eddâd, zaman?na göre oldukça ileri düzeyde bir devlet te?kilat? tesis etti.

?eddadiler, Nahçîwan, Gence, Berba,Dubeyl, Beylekan, Demirkap?, Karaba?, Ani ve Duvin bölgelerinde 215-220 y?l hüküm sürmü?tür. ?eddadiler ordusu 1020den itibaren Pakraduni Hanedanl???na ve Hazarlara kar?? ba?ar?l? seferler düzenlemi?, ayr?ca Gürcü, Ermeni, Bizans ve Ruslara kar?? da mücadele etmi?tir. 1047 ile 1057 y?llar? aras?nda Bizans ordusuna kar?? sava?m??t?r. Bundan sonraki senelerde ?eddadiler'in bölgedeki etkisi giderek küçülmü?.1072?de Anî ve Gence olmak üzere ikiye ayr?ld?1067'ten itibaren ?eddadiler, Selçuklular?n i?galine u?ram?? ve 1174 y?l?nda Selçuklular taraf?ndan y?k?lm??t?r.

Siyasi ba?ar?lar?n?n yan? s?ra, ?eddâdiler imar ve kültür alan?nda da önemli eserler b?rakt?lar.Müslüman Kürt medeniyetine ?ahitlik eden bu eserler hala varl?klar?n? muhafaza ediyorlar.

Özellikle 18 y?l devletin ba??nda kalan Ebu’l-Ensar ?avur, zaman?nda, birçok önemli tarihi yap?t tarihe mal oldu. ?avur döneminden günümüze kalan en önemli eserler, hala Gürcistan müzelerinde sergilenen Gence kap?lar?d?r. Ayr?ca Aras nehri üzerinde bulanan Xudafer köprüsü yine ?eddadilerin hükümdar? Fazl zaman?nda in?a edilmi?tir.

Revvadiler(955-1071)

Revvadiler,Güney Azerbaycan'da hüküm sürmü? Kürt devletidir.?lk ba?kentleri Erdebil iken daha sonralar? ise Tebriz'e ta??nm??t?r.

Ebülhica bin er-Revvad 955 tarihinde Erdebil merkezli Revvadiler devletini kurmu?tur.

1054 y?l?nda Sultan Tu?rul Bey'in öncülü?ünde Güney Azerbaycan'a ak?n eden Büyük Selçuklu Devleti ordusu,Tebriz'e kadar ilerlemi?tir.Selçuklular kar??s?nda zay?f dü?en Revvadi  hükümdar?  Ebu Mensur Vehsudan, Tu?rul Bey'in hâkimiyetini kabul etmi? ve ad?na hutbe okunmas?n? emredip, sultana de?erli hediyeler vermi?tir. Revvadi'lerin varl???na Mo?ollar son vermi?tir.

Eyyûbîler

Eyyûbî Devleti veya Eyyûbîler 1171-1250, Hama'n?n yerel yönetimi olarak 1348'e kadar, Zengi Devleti'nin komutan? olan Kürd lider Selahaddin Eyyûbî'nin kurdu?u Sünni ?slam?n egemen oldu?u M?s?r'daki devletin ad?d?r.En güçlü oldu?u dönemde M?s?r, Suriye, Irak, Hicaz ve Yemen'i egemenli?i alt?nda tutmu?tur.

Frans?z ve Bizans ordular?n?n mü?terek sald?r?lar?na kars? büyük ba?ar?lar elde eden Selahaddin Eyyubi, ?slam dünyas?nda kendisini büyük sempati duyulan, tam anlam? ile güçlü bir vezir ve önder durumuna geldi. 1171´de, varl???n? 200 y?l sürdürmü? olan M?s?r Fat?mi halifeli?ine son verdi. Hicaz, Yemen, Aden ve Mekke´yi ald?.

Eyyubilerin buralardaki hâkimiyeti 50 y?ldan fazla sürdü. Suriye Kral? Nureddin´in 13 May?s 1174´te ölmesi üzerine Selahaddin bir ordu ile Suriye´ye dönerek oray? da hâkimiyeti alt?na ald?. Ba?dat´taki Abbasi halifesi, May?s 1174´te Selahaddin Eyyubi´nin krall???n? kabul ederek fethetti?i topraklardaki otoritesini tan?d?. Musul ?ehrini de alarak Musul Atabeklerine son veren Selahaddin ülkesinin s?n?rlar?n? F?rat Nehri´ne kadar geni?letti. Yukar? Mezopotamya´daki küçük beylikleri de hâkimiyeti alt?na alan Eyyubi ?mparatorlu?u´nun s?n?rlar? do?uda Dicle Nehri´ne, kuzeyde Ermenistan hudutlar?na, güneyde Yemen´e, bat?da ise Tunus´a dayan?yordu.

Salahaddin Eyyubi 1187´de Kudüs ?ehrini Hristiyanlar?n elinden ald?,  bu olay ?slam dünyas?nda ona büyük bir sayg?nl?k kazand?rd?.  Dinde yapt??? reformlardan dolay?, ad? Yusuf iken, dini ?slah eden anlam?nda "Selahhadin " olarak de?i?tirildi. Eyyubiler döneminde pek çok Kürt yazar, ?air, bilim adam? ve ayd?n yeti?ti. Izzeddin Ali, Mecdeddin Ebu Saadet, Ibnul Esir el Cezeri (Nasrullah ) bunlardan birkaç?d?r. (DEVAM EDECEK)