Bizi takip eden Güneydoğu Güncel gazetesinin değerli okuyucuları bilirler, aylar öncesinden kaleme aldığım, Osmanlı İmparatorluğunun çöküş sürecindeki siyasi tarihi, Rusların Osmanlı İmparatorluğu için kullandığı ”Hasta adam” tabiri/tespiti ve dünya harp tarihte örneği olmayan “ Sarıkamış “ faciası ile ilgili seri yazılarımız da Osmanlı İmparatorluğunun çöküş dönemini, çöküş döneminde Rusya, İngiltere, Fransa… Gibi zamanın güçlü devletleri ile olan ilişkilerini, Tanzimat’la dayatılan yenileşme hareketleri, ekonomik çöküşünü, idari yapıdaki başıboşluk ve başıbozukluk, dünyadaki bilimsel değişim ve dönüşü zamanında iyi okuyamaması, eğitim ve öğretimde zamanın ruhuna uygun gerekli değişikliği ve düzenlemeyi yapmaması/yapamaması, idari, hukuki, sanayi, dini ve askeri reformları zamanında gerçekleştirememesi gibi, onlarca sebepten dolayı önce çökertildi ve sonrasında da parçalanıp yıkıldığını yazmıştık.

Şimdi tekrar beraber hafızamızı karıştırıp tarih bilgisi dağarcığımızda olanları hep beraber önce hatırlayalım sonrada analiz edip ders çıkarma adına yeniden 1.dünya savaşına dönelim ve bu savaşta rol alan başrol oyuncularını ve figüranlarını hatırlayalım. Sonrada günümüze uyarlayalım. İsimler değişse de düşünce ve amaçların çokta değişmediğini hep beraber göreceğiz.

İnsanoğlunun tarihi nedense hep tekerrür edip duruyor.

Ne oldu da 1. Dünya savaşı birden dünyayı bir alev topu gibi sardı. İşin ekonomik yönünü şimdilik bir tarafa bırakarak, işin siyasi, diplomasi, stratejik ittifakları ve birazda teolojik yönlerini ele almaya çalışalım…

Bildiğiniz gibi, Balkan Savaşlarında Osmanlı Devleti’nin yenilgileri ve İmparatorluğun milletlerarası plandaki zayıflığı, Rusya’nın boğazlar üzerinden Ak Denize ve oradan da sıcak denizlere inme fikri ve düşüncesi, Osmanlının toprakları üzerindeki iştahını tarihte olduğu gibi günümüzde de hep kabartmıştır…

Birinci Balkan Savaşında Osmanlı kuvvetlerinin, Rusların büyük desteği ile Balkanlardaki devletler karşısında çok kısa bir sürede ağır yenilgilere uğraması, Osmanlı Devleti’ne, askeri teşkilatının, maiye polimasını gözden geçirerek yeniden düzenlenmesi ve kuvvetlendirilmesi zorunluluğunu açık bir şekilde göstermiştir. Bu değişim ve dönüşümü yapmak içinde; donanmasının ıslahını İngilizlere, Jandarmanın düzenlenmesini İtalyanlara, Maliye ve gümrüklerin düzeltilmesi Fransızlara verdi. Öte yandan, kara ordusunun düzenlemesi için de Almanya’dan askeri uzmanlar istedi. Alman General Liman von Sanders komutasında bir Alman askeri heyet 1913 Kasımında İstanbul’a geldi. Liman von Sanders, rütbesi dolayısıyla, İstanbul’daki Birinci Kolordu Komutanlığına tayin edildi. Yani bir Alman Generaline Türk Ordusunda fiilen bir komutanlık verilmişti.

Osmanlı Devleti’, yukarıda da açıkladığımız gibi, Balkan Savaşlarındaki yenilginin etkisi ile ordu ve donanmasını ıslah etme işlerine girişirken, bir yandan da iki bloka ayrılmış Avrupa’da kendisini yalnızlıktan kurtarmak için birtakım ittifak teşebbüslerinde bulunmuştu. Osmanlı Devleti ilk ittifak teşebbüsünü, geleneksel dostu saydığı İngiltere nezdinde yapmıştı. İtalya’nın Trablusgarp’a saldırması, Osmanlı Devleti adamlarında Üçlü İttifaka karşı bir antipati uyandırmıştı. Tabii, ayrıca Avusturya’nın Balkan politikası ve Bosna-Hersek’i ilhak etmiş olması da bu antipatide rol oynuyordu. Bu şartlar içinde Maliye Nazırı Cavit Bey, 1911 Ekiminde İngiltere Bahriye Bakanı Winston Churchill’e bir mektup yazarak, Osmanlı Devleti’yle İngiltere arasında bir ittifak yapılmasını teklif etmişse de, Churchill, Dışişleri Bakanı Crey’e danıştıktan sonra verdiği cevapta, “Şimdilik yeni siyasi bağlar altına giremeyiz” diyerek, ittifak teklifini reddetmiştir.

İkinci ittifak teşebbüsü Bulgaristan’dan geldi. İstanbul’da 1913 yazında Türk-Bulgar barış görüşmeleri yapılırken, Bulgarlar Osmanlı Devleti’yle bir ittifak yapmak istediler. Zira Bulgaristan Makedonya üzerindeki geniş ihtiraslarını gerçekleştiremediği gibi, birinci Balkan savaşında kazandığı toprakların bir kısmını da ikinci Balkan savaşının sonunda elinden kaçırmıştı. Osmanlı Devleti de, Balkan savaşlarının sonunda kaybettiği Limni, Midilli, Sakız gibi adaları Yunanistan’ın elinde bırakmamak için Yunanlılarla bir mücadeleye kararlı olduğundan, bu teklifi kabul etti ve İstanbul’da görüşmeler yapıldı ve bir ittifak tasarısı hazırlandı. Fakat bu tasarı gerçekleşemedi. Sonraki görüşmeler de uzayarak bir sonuca varamadı. Çünkü bir defa, Bulgarlar Makedonya’dan çok geniş topraklar istiyorlardı. Bulgaristan Osmanlı Devleti’ne sırtını dayayıp topraklarını genişletmek istiyordu. Öte yandan, Bulgaristan, Türk-Bulgar ittifakına Almanya’yı da sokmak istemiş, fakat Almanya bu ittifaka katılmaya yanaşmamıştı. Böylece ikinci teşebbüs de sonuçsuz kaldı. Osmanlı Devleti’nin üçüncü ittifak teşebbüsü Fransa nezdinde oldu. Bahriye Nazırı ve Türk-Fransız Dostluk Cemiyeti Başkanı Cemal Paşa, 1914 Temmuzu başlarında Fransız donanmasının manevralarına davet edilmişti. Cemal Paşa Fransız Dışişleri Bakanlığı yetkilileri ile temasa geçerek, Fransa ile Osmanlı Devleti arasında bir ittifakı gerçekleştirmek istedi. Cemal Paşaya göre, Saray-Bosna olayı bir genel savaşa varacaktı ve İtilaf Devletlerinin Merkezi Devletleri çember içine almak için bir boşluk kalmıştı, o da Osmanlı Devleti’ydi. Eğer İtilaf Devletleri Osmanlı Devleti’ni de kendi ittifaklarına alırlarsa, o zaman Merkezi Devletler tamamen sarılmış olurdu.

Fransız hükümeti Cemal Paşa’nın teklifine verdiği cevapta, Rusya razı olmadıkça bu ittifakın gerçekleşemeyeceği idi. Bu, teklifin reddi idi.                                                                Osmanlı Devleti’nin İtilaf Devletleri blokuna katılmak için yaptığı bu ikinci teşebbüsün de gerçekleşmemiş olması, Osmanlı Devleti’ni ister istemez Almanya’nın kucağına atmıştır. Devam edecek… Selam ve dua ile. İhsan Yaşar