Çalışan kadınların iş hayatında gebelik yaşamaları halinde, annenin ve çocuğun korunması adına, Kanunumuz bu özel duruma ilişkin haklar düzenlemiştir. Hamilelik sürecinden geçen kadına verilen haklardan kısaca bahsedecek olursak;

Hamile İşçinin Çalışma Hakları

İş sağlığı ve güvenliği kapsamında; hamile veya emziren çalışanların durumunun göz önüne alınarak risk değerlendirilmesi yapılması gerektiği belirtilmiştir. İşveren, yapılan değerlendirmeye yönelik uygun önlemler almalı ve bu önlemler konusunda gebe veya emziren çalışanını bilgilendirmelidir.

Riskli İşlerde Çalışma Yasağı

Hamilelik sürecini tehlikeye atacak çalışma koşullarının varlığı halinde, işveren, hamile çalışanının çalışma saati, yeri ve koşullarının geçici olarak değiştirmek imkân dahilinde gerekirse başka bir birime aktarmakla yükümlüdür.

Gece Çalışma Yasağı

Hamile işçinin gece çalıştırılması yasaktır. 4857 sayılı iş kanunu’nda belirlenmiştir. Kanunun 69. Maddesinde göre Gece çalışması, 20:00 - 06:00 arasında yapılan ve her durumda en fazla 11 saat süren dönemde yapılan çalışmadır. Hamileliği doktor raporu ile tespit edilen tarihten doğumun gerçekleşmesinden sonraki 1 yıl boyunca kadın işçinin gece çalıştırılması yasaktır. Belirtilen sürelerin sonunda sağlık ve güvenlik bakımından gece çalışmasının, çalışan anne için sakıncalı olacağı sağlık raporu ile tespiti halinde raporda belirtilen süre boyunca da gece çalıştırılamaz.

Fazla Çalışma Yasağı

İşveren; Çalışma Yönetmeliği’nin 7. Maddesine göre gebe, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren işçilere fazla çalışma yaptıramaz. hamileliğin doktor raporu ile tespitinden çocuk bir (1) yaşına kadar geçen sürede fazla mesai yaptıramaz. Hamile veya emziren çalışan günde 7,5 saatten fazla çalışma yaptırılamaz.

İşverenin Eşit Davranma Yükümlülüğü

4857 Sayılı İş Kanunu‘nun 5. maddesi eşit davranma ilkesini düzenlemektedir. Buna göre: “İşveren, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, iş sözleşmesinin yapılmasında, şartlarının oluşturulmasında, uygulanmasında ve sona ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz.”

Gebelik ve analık nedeniyle kadın işçiye negatif yönde bir ayrımcılık uygulanması yahut bu nedenle kadın işçinin işten çıkarılması halinde işçi, kıdem tazminatı başta olmak üzere tüm işçilik hak ve alacaklarını talep edebilir. Yine şartların oluşması halinde bu nedenle işten çıkarılan kadın işçinin işe iade davası açma hakkı da saklıdır.

Kısmi Süreli Çalışma Talep Hakkı

Hamilelik nedeniyle, tam zamanlı çalışan işçinin talebi halinde hamile işçiye kısmi süreli çalışma talep hakkı bulunmaktadır. Analık hali izni, ücretsiz izin, yarı zamanlı çalışmaya ilişkin İş Kanunu 74. maddede belirtilen sürelerin bitiminden itibaren çocuğun mecburi ilköğretim çağının başlangıcını takip eden ay başına kadar ebeveynlerden biri kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilir. İşveren, işin niteliği ve koşulları ile uygun düşecek kısmi çalışma sürelerini belirlemekte serbesttir. Haftalık kısmi çalışma süresi, işyerindeki çalışma süresinin en fazla üçte ikisi olarak belirlenir. Ebeveynler, kısmi süreli çalışma hakkını her çocuk için bir kez kullanabilir. Kısmi süreli çalışma talebi en az bir ay öncesinde, diğer eşin çalıştığına ilişkin belge ile işverene bildirilmelidir.

Periyodik Sağlık Kontrolleri İzni

Hamile işçinin, gebelik halini işverene bildirmesiyle doktoru tarafından belirlenmiş kontrollerinde, kadın işçinin ücretinden kesinti yapılmaksızın izin verilir.

Doğum İzni

Doğum izni, kadın işçilere, tekli gebeliklerden doğumdan önce 8 hafa, doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 hafta ücretli izin kullanabilir. Çoklu gebelikte ise doğumdan önceki izin süresi 2 hafta daha uzatılabilmektedir.

İşçinin sağlık durumu çalışmaya uygun ve bu konuda doktor onayı var ise kadın işçi çalışmaya devam etmek istediğinde, doğumdan önceki 3 haftaya kadar çalışabilir. Erken doğum hali ile doğum öncesi işçinin kullanmadığı izin süreleri doğum sonrası izin süresine eklenir.

Ücretsiz İzin

Doğum izninden sonra kadın işçi talep ederse, 6 aya kadar ücretsiz izin kullanabilir. Bu süre yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz. İşverenin ücretsiz doğum iznini vermemesi işçi için haklı nedenle fesih sebebidir. Bu durumda kadın işçi, iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir.

Süt izni

Bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için kadın işçilere günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin ne şekilde (tek seferde, bölünerek), hangi saatlerde kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süreler de günlük çalışma süresinden sayılır. Ancak işçi yarı zamanlı çalışma hakkını kullanıyorsa bir buçuk saatlik süt izni kullanamaz.

İşveren süt iznini kullandırmak zorundadır. Aksi halde İş Kanunumuzun 104. Maddesi gereği idari para cezası verilir. 4857 sayılı İş Kanunu'nun 74 üncü maddesinin 7 nci fıkrası uyarınca kendisine süt izni kullandırılmayan işçiye söz konusu süre için ücreti aynı kanunun 41 inci maddesi uyarınca fazla çalışma hükümlerine göre  %50 zamlı olarak hesaplanır.