Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur: “Kim kendisiyle sözleşme yapılmış birine zulmederse, hakkını yerse, gücünün yetmediği bir şeyle yükümlü tutarsa ya da rızası olmadan ondan bir şey alırsa kıyamet günü onun hasmı ben olurum”.[1]

Nafi’nin Hz. Ömer’den rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber vefatına doğru söylediği son sözlerden biri şu olmuştur: “Zimmilerin hukukunu muhafaza ediniz”. Hz. Peygamber bu konuda şunları da buyurmuştur:[2] “Kim bir zimmiye veya sözleşmeli birine eziyet ederse kıyamet günü onun hasmı ben olurum”.

“Kim bir zimmiye eziyet derse bana eziyet etmiş olur”.

Rivayete göre Zuferoğulları’ndan Ta’me adında bir adam, Numan oğlu Katade adlı komşusunun bir zırhını çalmıştı. Zırh, bir un torbasının içindeydi. Hırsız bu torbayı deldi ve yol boyunca un döküldü. Zeyd b. Semîn adında bir Yahudi’nin evine kadar böyle gitti. Torbayı Yahudinin kapısı önüne koydu ve zırhı alıp eve gitti. Zırh sahibi unun izini sürüp Yahudi’nin evine kadar gitti ve onu Hz. Peygamber’e şikâyet etti. Hz. Peygamber onu cezalandırmak istediyse de ceza vermeden önce gerçek hırsızın Ta’me olduğu ortaya çıktı. Hz. Peygamber’in yanına gelen Ta’me’nin akrabaları ondan Ta’me’yi kayırmasını istediler ve “bunu yapmazsan arkadaşımız rezil olacak” dediler. Bunun üzerine Allah şu ayeti indirmiştir:[3]

“Biz sana gösterdiğimiz şekilde insanlar arasında hükmetmen için Kitabı hak/adalet ile gönderdik. Sakın hainlerin savunucusu olma!”[4]

Muhammed Muhyiddin İvaz’a göre Hz. Peygamber bir ara Yahudi hasmına karşı beşeri bir duyguyla içinden Müslüman olandan yana bir hüküm geçirince Allah yukarıdaki ayetle onu uyarmıştır.[5]

Bir Yahudi Hz. Ali’yi Hz. Ömer’e şikâyet etti.  İkisi de Hz. Ömer’in huzuruna çıkınca Hz. Ömer o sırada Hz. Ali’ye “Ey Ebu Hasan (Hasan’ın Babası), Yahudinin yanında otur!” deyince Hz. Ali’nin öfkesi yüzüne vurdu. Bunun üzerine Hz. Ömer ona “Yargı meclisinde seni ve Yahudi olan hasmını yargı önünde eşit tutmamız zoruna mı gitti?” diye sorunca Hz. Ali şu cevabı vermiştir: “Hayır, zoruma giden şey senin ikimizi eşit tutmamandır. Çünkü ona ismiyle seslendin, bana ise saygı ifade eden künyem ile hitap ettin. Böylece beni ondan üstün tuttun”.[6]

Velid b. Abdülmelik kendi saltanatı zamanında Şam’daki Yuhanna Kilisesi’ne ait büyük bir toprak parçasını Emevi Camii’ne eklemişti. Ömer b. Abdülaziz halife olduğu zaman onun adaletini bilen Şam Hıristiyanları kiliseleriyle ilgili bu durumu ona şikâyet edip davayı yargıya taşıdılar. Halife Ömer gerçekten Velid’in gasp ettiği kısım Emevi Camii’nin içine dâhil edildiğini ve onun bir parçası olduğunu gördü. Böyle bir durumda âdil bir hâkimin yapabileceği şey hakkı gasp edilenin hakkını mali açıdan telafi etmektir. Fakat bu meseleye İslami açıdan bakan ve İslami tartıyla tartan Ömer b. Abdülaziz bir talimatname yayımlayarak kiliseden camiye iltihak edilen kısmın tekrar kiliseye iade edilmesi için caminin o kısmının yıkılmasına hükmetti. Bu sırada Şam’ın birçok Müslüman âlimi aralarında seçtikleri bir heyeti Ömer b. Abdülaziz’e gönderip onu bu kararından cayması için ikna etmeye çalıştılar. Fakat Müminlerin Emiri olarak Ömer bunu kabul etmedi ve yeni bir ferman çıkararak caminin yıkılacağı günü ve gasp edilen toprak parçasının Hıristiyanlara verileceği vadeyi belirleyip gereğinin yapılmasını istedi. Şam uleması onun İslami vahiy kaynağından kaynaklanan bu tutumundaki ısrarını görünce kilise ileri gelenleriyle bir toplantı yapıp onları hakları olan toprak parçasından vazgeçmeleri yönünde müzakereler sonucu ikna ettiler. [7]

[1] Ebû Davud, III, 437 (3052)

[2] Zeydan, el-Adl ve Hukûku’r-Raiyye Fi Zilli’l-İslam, http://www.alukah.net/culture

[3] Beğavî, Tefsîru Beğavî, ilgili ayet kısmı

[4] Nisa: 4/105

[5] İvaz, “el-Hak Fi’l-Adaleti’l-Cinaiyye”, Hukûku’l-İnsan, II, 391

[6] Kamil, el-İslam ve’t-Tefrikatu’l-Unsuriyye, s. 48-49; http://www.alukah.net/sharia

[7] Zeydan, el-Adl ve Hukûku’r-Raiyye Fi Zilli’l-İslam, http://www.alukah.net/culture